Guillaume de Machaut obok czysto spekulatywnej twórczości muzycznej, uprawiał też poezję śpiewaną na wzór tej tworzonej przez trubadurów i truwerów. Nawiązywał do niej zarówno w formie jak i treści. Trzy podstawowe formy, które uprawiał to virelai (odmiana starszej formy, którą uprawiali trubadurzy – lai), ballada i rondeau (forma wywodząca się z tradycji ludowej). Była to subtelna i elegancka poezja dworska, tworząca pewien określony kod kulturowy, który obowiązywał w relacjach dworskich, wraz z wyidealizowanym obrazem miłości i zmysłowości.

Niestety nie mogę zaprezentować mojego najukochańszego wykonania tych chansons, nie jest ono w tej chwili chyba nigdzie dostępne. Było to koncertowe wykonanie solo Johna Fleagle’a, z festiwalu muzyki dawnej w Utrechcie, gdzie akompaniował on sobie na harfie celtyckiej. Nagrałam je z w latach 90’ z radia, gdzie była nadawana transmisja z tamtego koncertu, jeszcze na kasetę magnetofonową. Polecam za to inne nagranie, na którym John Fleagle, najlepszy interpretator Machauta, wykonuje lai Qui n'aroit autre deport:

Oto wykonanie virelai Ay mi! Dame de valour Marc Mauillon, który staje się pomału godnym następcą Fleagle’a:

A oto bardzo znana chanson, virelai Douce dame jolie, również w wykonaniu Mauillona:

I ta sama chanson – Douce dame jolie, w wykonaniu uwspółcześnionym, z posmakiem folkowym (niezbity dowód na to, że twórczość Machauta ponownie odkryta zostaje przez coraz szersze kręgi):

A oto inne bardzo znane virelai Comment qu'à moy lonteinne, znów wykonaniu Marca Mauillona:

Poniżej załączam filmik z całym koncertem Marca Mauillona wraz z zespołem, na którym wykonuje on same chansons Machauta:

Tu dla odmiany polifoniczne, czterogłosowe rondeau Rose, liz, printemps, verdure, w wykonaniu zespołu Ensemble PAN z wykorzystaniem instrumentów:

I to samo rondeau w czysto wokalnym wykonaniu, z dodaniem zapisu muzycznego (oczywiście współczesnego):

Na koniec ciekawostka; o ile mówi się, że w twórczości Machauta można znaleźć dwa nurty, jeden spekulatywny (motety), a drugi zmysłowy (chansons), to istnieje także utwór, w którym Machaut łączy oba te nurty: to świecka chanson, która jest zabawą formą. Oto trzygłosowe rondeau Ma fin est mon commencement – Mój koniec jest moim początkiem. Utwór skomponowano w ten sposób, że dwa górne głosy mają tę samą melodię, z tym, że w górnym (triplum) idzie ona do przodu, a w środkowym (cantus) idzie ona dokładnie, nuta w nutę, do tyłu (w raku). Za to głos najniższy (tenor) ma melodię, która jest palindromem – do połowy melodia idzie do przodu, a od połowy idzie do tyłu. Oczywiście słuchając tego utworu nikt by nie zauważył tak misternej konstrukcji, widać to tylko w nutach. Tu bardzo pomysłowy filmik, który pokazuje konstrukcję tego utworu w zapisie nutowym:

A oto tekst tego rondeau, po francusku i po angielsku. Tekst oczywiście też jest małym arcydziełem i zabawą formą, opisuje bowiem dokładnie formę utworu. Litery z boku pokazują powtarzanie się melodii, jeśli wielka litera oznacza, że zarówno tekst jak i melodia powtarza się bez zmian, mała litera oznacza, powtarzanie się melodii ze zmienionym tekstem. Oto prawdziwa muzyka będąca treścią samej siebie.

.

[A] Ma fin est mon commencement	My end is my beginning
[B] Et mon commencement ma fin	And my beginning my end
[a] Est teneüre vraiement	And [this] truly holds
[A] Ma fin est mon commencement.	My end is my beginning
[a] Mes tiers chans trois fois seulements	My third voice just three times
[b] Se retrograde et einsi fin.	Reverses itself and thus ends.
[A] Ma fin est mon commencement	My end is my beginning
[B] Et mon commencement ma fin.	And my beginning my end.

 

Antonina Karpowicz-Zbińkowska