Ten artykuł, tak jak wszystkie teksty na christianitas.org publikowany jest w wolnym dostępie. Aby pismo i portal mogły trwać i się rozwijać potrzebne jest Państwa wsparcie, także finansowe. Można je przekazywać poprzez serwis Patronite.pl. Z góry dziękujemy. 

 

Poprzedni esej o charakterystyce kobiet u Szekspira skupił się na kobietach słabych i niegodziwych. W obecnym z kolei zwracamy naszą uwagę ku tym kobietom w sztukach Szekspira, które demonstrują cnotę heroiczną i wielką mądrość. Zaczniemy od brzmienia milczenia¹.

 

Hałas nie zawsze jest rzeczą dobrą. Ani milczenie niekoniecznie oznacza uległość. Jeśli mówimy z wielką elokwencją i anielską słodyczą, ale nie mamy miłości, nie jesteśmy niczym więcej niż „miedź brzęcząca albo cymbałem brzmiącym”. To dlatego na początku Króla Leara szlachetna Kordelia decyduje się „kochać i milczeć”². Jej siostry przemawiają z wielką elokwencją i z anielską słodyczą, by schlebić swemu ojcu. Mówią mu to, co jego pyszne uszy chcą usłyszeć, ale kłamią. Nie kochają go. Chcą samostanowienia, którym może ich obdarzyć. Otrzymują swą światową nagrodę. Kordelia z drugiej strony odmawia całkowitego posłuszeństwa ojcu, królowi, który symbolizuje władzę państwa. Lear oferuje władzę polityczną temu, kto go „najbardziej (...) kocha”. Kordelia kocha swego rodzica, ale nie potrafi wypowiedzieć komunałów, by zadowolić jego pyszne uszy. Tak naprawdę to właśnie dlatego, że go kocha, odmawia. Nie jest dobre dla niego, by ci, którzy go kochają, ulegali jego pompatyczności. Kordelia decyduje się kochać i milczeć. To właśnie jej milczenie dowodzi jej miłości do Leara, chociaż arogancki król tego nie dostrzega. Kordelia nie może ofiarować królowi (ani państwu) żadnego innego posłuszeństwa poza tym, które sumienie jej dyktuje jako moralnie właściwe. Podobnie, jak św. Tomasz Morus, którego Szekspir mógł mieć na myśli, jest ona dobrą służącą króla, ale przede wszystkim Boga. Odda cezarowi to, co cezara, ale nie odda mu tego, co należy do Boga.

 

Skoro o cezarze mowa, to Juliusz Cezar Szekspira pokazuje znaczenie miłości kobiety, podkreślając destrukcyjne następstwa wzgardzenia tą miłością. Tak jak w przypadku Króla Leara, to brzmienie milczenia przemawia najgłośniej, przekraczając pompę i okoliczności wszelkiej błyskotliwej retoryki, z których ta ostatnia zostaje oddana na usługi władzy podstępu. Brzmienie milczenia jest słyszalne paradoksalnie w niewysłuchanym i lekceważonym głosie cnotliwych. To głos Kalpurni, żony Cezara, który gdyby nie został zlekceważony, ocaliłby jego życie; to głos Porcji, żony Brutusa, który gdyby nie został wzgardzony, mógłby skłonić Brutusa do przemyślenia raz jeszcze swego udziału w konspiracji. Podczas gdy Kordelia zdecydowała się kochać i milczeć, miłość Kalpurni i Porcji zostaje uciszona. Rezultat jest katastrofalny.

 

Inną świętą bohaterką jest Izabella w Miarce za miarkę, nowicjuszka klarysek, która opiera się lubieżnym zamiarom niegodziwego Angelo, purytańskiego hipokryty. Skazawszy brata Izabelli za „lubieżność”, Angelo usiłuje szantażować Izabellę, by uległa jego żądzy za cenę ocalenia swego brata przed egzekucją. Jej brat Claudio został skazany na śmierć za rozpustę, gdy odkryto, że jego narzeczona jest w ciąży. Izabella odrzuca diabelski układ i jest przerażona, kiedy jej słabego charakteru brat zachęca ją, by dla ocalenia jego życia uległa żądaniom Angela. Nie chcąc poświęcić swojej czystości, zdobywa admirację Księcia, który jest przebrany za brata zakonnego: „Dłoń, która uczyniła cię piękną, uczyniła cię dobrą. Dobroć, łatwo przychodząca piękności, odbiera prędko piękność tej dobroci; lecz łaska będąca duszą twego istnienia, wiekuiście zachowa piękność jego ciała”. Wspomagana przez Księcia Izabaella pomaga wyjawić niegodziwość Angela, a następnie, wybaczając niedoszłemu sprawcy lubieżnego aktu, prosi, by darować mu życie.

 

Skierujemy się teraz w podziwie ku godnej admiracji Mirandzie z ostatniej sztuki Szekspira Burza. „Mirando godna admiracji! – wykrzykuje rozkochany Ferdynand – Droższa niźli świat cały!”

 

Ze wszystkich bohaterek Szekspira Miranda jest najbliższa archetypowemu wyobrażeniu kobiecej czystości. Zostaje rozbitkiem na samotnej wyspie jako małe dziecko i nie widzi mężczyzny, z wyjątkiem swojego ojca, aż do chwili, kiedy ujrzy Ferdynanda. Jest niewinna i nieskalana, przywodząc na myśl Ewę sprzed upadku w raju. Ferdynand ze swojej strony jest zarówno szlachetny i czysty, jak i okazuje się gotów – poddany próbie przez ojca Mirandy – działać z poświęceniem siebie w posłusznej służbie miłości. Czystość i nieskalaność młodych zakochanych symbolizuje gra w szachy, którą wybierają, kiedy znajdują się razem sam na sam.

 

Nie zakończymy bohaterką ostatniej sztuki Szekspira, ale najwspanialszą heroiną z wszystkich jego dramatów. To niezrównana i niezłomna Porcja z Kupca weneckiego. Jako spadkobierczyni królestwa z innego świata – jakim jest Belmont, symbol Państwa Bożego – Porcji nie można zdobyć wstępując w związek małżeński, jeśli ceni się złoto lub srebro. Aby być godnym miłości cnotliwej Porcji, skuteczny zalotnik musi być gotów umrzeć dla siebie, oddając życie za ukochaną.

 

Oprócz tego, że Porcja góruje pod względem cnoty, góruje także pod względem rozumu i mądrości. W czasie procesu Shylocka, przebrana za prawnika, stara się przekonać go do zaniechania domagania się zemsty i przyjęcia zamiast tego konieczności okazania miłosierdzia, by sam mógł otrzymać miłosierdzie. Jej przemówienie o „cesze litości” jest jednym z najpiękniejszych monologów, jaki kiedykolwiek napisał Szekspir, odzwierciedlając piękno i moralność bohaterki stworzonej przez niego, by go wygłosiła, jak również mądrość chrześcijańskiej miłości bliźniego, której jest ona uosobieniem.

 

Wystawiwszy Shylocka na próbę, Porcja następnie sprawdza wierność Bassania, który zdobył jej rękę w małżeństwie. Czy jest wierny swemu słowu? Czy naprawdę odda swe życie za nią, gdy przyjmie poświęcając siebie zobowiązanie sakramentu małżeństwa, które oznacza pierścień podarowanym mu przez Porcję? Porcja, wciąż w przebraniu jako prawnik, przekonuje go, by rozstał się z pierścieniem, obnażając w ten sposób jego słabość i niegotowość wierności zobowiązaniu. Wyjawiając niewierność Bassania i jego słabość nie potępia go, ale przebacza mu w akcie miłosierdzia, co jest ostrym przeciwieństwem mściwego Shylocka, który zdecydowanie odrzucił okazanie miłosierdzia i przebaczenia Antoniowi w czasie procesu. W tej ostatniej próbie zatem Porcja okazuje się praktykować to, co głosiła w pięknej mowie o „cesze litości”.

 

Dając nam Porcję, Szekspir dał nam świętą kobietę, która dorównuje każdej z jego męskich postaci pod względem cnoty, inteligencji, dowcipu i mądrości. Pokazuje nam także w swojej charakterystyce kobiet ich prawdziwą godność jako osób ludzkich, tak skłonnych do słabości i niegodziwości, jak mężczyźni, ale w równym stopniu powołanych do wielkości i świętości.

 

Joseph Pearce

Źródło: theimaginativeconservative.org

Tłum. Jan J. Franczak

 

-----

 

 

 

Drogi Czytelniku, prenumerata to potrzebna forma wsparcja pracy redakcji "Christianitas", w sytuacji gdy wszystkie nasze teksty udostępniamy online. Cała wpłacona kwota zostaje przeznaczona na rozwój naszego medium, nic nie zostaje u pośredników, a pismo jest dostarczane do skrzynki pocztowej na koszt redakcji. Co wiecej, do każdej prenumeraty dołączamy numer archiwalny oraz książkę z Biblioteki Christianitas. Zachęcamy do zamawiania prenumeraty już teraz. Wszystkie informacje wszystkie informacje znajdują się TUTAJ.

 

 

1 W oryginale „sound of silence”. Słowo silence można tłumaczyć na polski jako zarówno „ciszę”, jak i „milczenie”.

2 Ten i pozostałe cytaty z dzieł Szekspira w tłumaczeniu Macieja Słomczyńskiego.