Najsławniejszym, po Palestrinie, kontynuatorem stylu szkoły rzymskiej był hiszpański kompozytor Tomas Luis de Victoria (1548- 1611). Jako chłopiec śpiewał w chórze katedry w Avila, kształcił się w szkole prowadzonej przez jezuitów, potem został wysłany na studia do Rzymu, ukończył jezuickie Collegium Germanicum, przyjął święcenia kapłańskie, został nauczycielem muzyki na tejże uczelni, a także uczelnianym kapelmistrzem, potem sprawował funkcje kapłańskie w rzymskim kościele San Girolamo della Carita. Tęskniąc do ojczyzny de Victoria w roku 1583 wydał tom mszy, które zadedykował królowi hiszpańskiemu Filipowi II. Król ten w 1585 r. zatrudnił go jako prywatnego kapelana i kapelmistrza swojej siostry – cesarzowej Marii Austriackiej, które to funkcje pełnił on aż do jej śmierci w roku 1603.

W stosunku do Palestriny de Victoria stosuje mniej rygorystyczny kontrapunkt, jednak realizuje pieczołowicie zalecenia soboru trydenckiego dotyczące postawienia akcentu na wyrazistość słowa, nadając przy tym osobisty rys przez wyakcentowanie niektórych słów za pomocą homorytmii. Wpisuje się to w jezuicki i w ogóle kontrreformacyjny trend edukacyjnej i wspomagającej funkcji muzyki w liturgii.

Oto przykładowy motet: Domine non sum dignus, wyraźnie dzieli się on na początkową część imitacyjną oraz na część homorytmiczną na słowach et sanabitur anima mea:

Mszy napisał de Victoria ok. 20, są to najczęściej msze „ad imitationem”, czyli msze parodie, w większości jednak oparte na innych utworach religijnych, własnych i cudzych. Oto przykładowa msza, bardzo pięknie wykonana przez zespół Oxford Camerata – Missa O magnum misterium. Na końcu nagrania (ok. 18’00”) znajduje się motet Victorii będący wzorcem tej mszy – O magnum misterium.

W późniejszej swojej twórczości de Victoria stosował wenecką technikę polichóralną, oto krótka i bardzo popularna w jego czasach Missa pro victoria (Msza za zwycięstwo), która jest przeznaczona na dwa chóry. Co ciekawe, to jest ona mszą parodią, opartą na świeckiej chanson Janequina La guerre (o której pisałam w odcinku poświęconym francuskiej chanson). Oto Kyrie z tej mszy, z dodatkiem organów:

A tutaj Gloria, z typowym dla de Victorii deklamacyjnym opracowaniem tekstu (tu wykonanie z wykorzystaniem weneckiego składu instrumentalnego):

Ważne w twórczości de Victorii są opracowania wszystkich antyfon maryjnych, które również wpisują się w nurt konrreformacyjny. Opracowywał on je wielokrotnie, zarówno w stylu nawiązującym do Josquina des Pres, na 5 głosów, jak i w stylu weneckim na dwa chóry.

Oto bardzo piękne Salve Regina w stylu przeimitowanym, oczywiście wykorzystujące materiał melodyczny z chorałowej antyfony, w wykonaniu zespołu Sixteen:

A to dla porównania opracowanie antyfony Salve Regina w stylu weneckim, gdzie de Victoria antycypuje barokowy styl kawałkowania tekstu i opracowywania każdego fragmentu w inny sposób, na inny skład, z zastosowaniem kontrastów barw i przeciwstawiania solo - tutti. Wykonanie w dwóch częściach połączonych zespołów Hesperion XX i Capella Reial de Cataluniua pod dyrekcją Jordi Savalla:

Podobnie „pokawałkowane” opracowanie Magnificatu, w którym zresztą dopatrzyć się można podobnej maniery, co u Monteverdiego, czyli przewijającej się monotonnej melodeklamacji melodii chorałowej:

Jednak najbardziej znanym dziełem de Victorii jest zbiór utworów liturgicznych na Wielki Tydzień: Officium Hebdomadae Sanctae, zawierający bardzo retoryczne lamentacje, responsoria i pasje. Oto trzy responsoria w wykonaniu Tallis scholars:

Tenebrae factae sunt:

Animam meam dilectam:

i O vos omnes:

 

Antonina Karpowicz-Zbińkowska