Ciekawym, choć oczywiście pobocznym wątkiem w historii muzyki jest wątek elegii i lamentów pisanych przez jednego kompozytora ku czci innego, zmarłego. Pierwszą taką elegię oddającą hołd zmarłemu Guillaume de Machautowi napisał pod koniec XIV w. François Andrieu, była to czterogłosowa ballada pt. Armes, amours, dames, chevalerie. Oto jej tekst:

 

Armes, amours, dames, chevalerie,       

clers, musicans et fayseurs en françoys,           

tous sosfistes, toute poterie,           

tous cheus qui ont melodieuses vois,    

ceus qui cantent en orgue aucunes foys           

et qui ont chier le doulz art de musique,

demenés duel, plourés! Car c’est bien drois,    

la mort Machau, le noble rethouryque.

             

Onques d’amours ne parla en follie,       

ains a esté en tous ces dis courtois;         

aussi a mols a plent sa chanterie  

as grans seigneurs, aus contes, aus longns.      

Hé! Horpheüs, assés lamenter tedois      

et regreter d’un regret autentique,           

Artehus aussy, Alpheüs, tous trois.           

La mort Machau, le noble rethouryque. 

 

Priés por li si que nulls ne soublier:        

ce vousrequier le vayli de Valois,             

car y n’est au jor d’uy nul en vie     

tel com il fu, ne ne sera des moys.         

Complains sera de contes et roys            

jusqu’o lonc temps per sa bone practique.          

Vestés vous de noir; plorés, tous Champenois.             

La mort Machau, le noble rethouryque. 

 

O flour des flours de touto melodie,          

tres doulz maistres qui tant fuestes adrois,       

o Guillame, mondains diex d’armonnie,

après vos fais, qui obtiendra le choys    

sur tous fayseurs? Certes, ne le congnoys.      

Vo nom sera precieuse relique,  

car l’on ploura en France, en Artois,         

la mort Machaut, le noble retorique.

           

Le fons chierieet la fontayne Helie,          

dont vous estés le ruissel et le dois,       

ou poetes mirent leur estudie,     

convient carront, dont je suy molt esbaïs.           

Las! c’est pour vous qui mort gisiés tous frois  

aymi dolent depit, faillant replique,           

plourés, arpleset cors saracynois,            

la mort Machaut, le noble rethouryque.  

 

Plourés, rebele, viele et ciphonie,             

psalterion, tous instrumens courtois,      

guisternes, fleustes, herpes, et chelemie,           

et  traversaynes et vous, imples de vois,             

timpane ossy, metés en orse doys,          

tous instrumens qui estes tout antiques,

faites devoir, plourés, gentils Galoys,     

la mort Machaut, le noble rethouryque. 

 

 

A oto ta ballada w wykonaniu Ensemble Organum:

 

Johannes Ockeghem napisał lament na śmierć Gillesa Binchois (stąd domniemywa się, że mógł być jego uczniem) pt. Déploration de la mort de Binchois, oto ten utwór, najpierw w wykonaniu La Capella Reial De Catalunya pod dyrekcją Jordi Savalla w czterech częściach:

 

 

 

 

 

I ten sam utwór w wykonaniu Graindelavoix:

 

 

Z kolei na śmierć Ockeghema elegię napisał Josquin des Près, który ujął ją już w formie motetu. Cantus firmus tego motetu to melodia z Requiem (i słowa: Requiem aeternam dona eis Domine et lux perpetua luceat eis). Pozostałe głosy mają następujący tekst:

 

Nymphes des bois, déesses des fontaines,
chantres experts de toutes les nations,
changez vos voix fort claires et hautaines
en cris tranchants et lamentations,

car d'Atropos les molestations
votre Ockeghem par sa rigueur
attrape le vrai trésor de musique et chef d'oeuvre.

Qui d'Atropos désormais plus n'échappe
dont grand dommage est
que la terre le couvre.

Acoutrez-vous d'habits

car d'Atropos les molestations
votre Ockeghem par sa rigueur
attrape le vrai trésor de musique et chef d'oeuvre.

Qui d'Atropos désormais plus n'échappe
dont grand dommage est
que la terre le couvre.

Acoutrez-vous d'habits de deuil:
Josquin, Brumel, de la Rue, Compère,
et pleurez grosses larmes d'oeil:
perdu avez votre bon père.

 

Oto jego "Déploration sur la mort d'Ockeghem" w wykonaniu Ensemble Clement Janequin:

 

 

I znowu wykonanie Graindelavoix:

 

 

Przepiękną elegię na śmierć innego sławnego kompozytora – Alexandra Agricoli (ok.1445 – 1506) napisał Juan de Anchieta pt. Musica Quid Defles, oto ona w wykonaniu Graindelavoix:

 

 

I na koniec cudowne 6-głosowe Requiem, które napisał Jean Richafort specjalnie do wykonywania podczas mszy za duszę Josquina des Près, oto introit, nawiązujący stylem do kompozycji Josquina, w wykonaniu Huelgas Ensemble (proszę zwłaszcza zwrócić uwagę na soczyste basy!):

 

 

W baroku będzie istniał zwyczaj pisania takich elegii w formie „tombeau” – nagrobka, nawiązującego stylem do twórczości zmarłego kompozytora, np. taki nagrobek napisze MarinMarais: Tombeau pour Monsieur de Sainte Colombe (historia znana z filmu „Wszystkie poranki świata”), a w XX wieku nawiąże do tej tradycji Maurice Ravel pisząc taki utwór ku czci François Couperina: Le Tombeau de Couperin.

 

Antonina Karpowicz-Zbińkowska