Ten artykuł, tak jak wszystkie teksty na christianitas.org publikowany jest w wolnym dostępie. Aby pismo i portal mogły trwać i się rozwijać potrzebne jest Państwa wsparcie, także finansowe. Można je przekazywać poprzez serwis Patronite.pl. Z góry dziękujemy.

Powodem do radości dla miłośników muzyki i poezji będzie owocna współpraca zmarłego w roku 2016 sir Petera Maxwella Davisa, Królewskiego Mistrza Muzyki, z Georgem Mackay’em Brownem – poetą i konwertytą na wiarę katolicką, który zmarł dwadzieścia lat wcześniej.

Davis zaczerpnął inspirację do napisana swojej opery The Martyrdom of St Magnus (Męczeństwo św. Magnusa,1976) po przeczytaniu powieści Browna pt. Magnus, opartej na życiu św. Magnusa Erlendssena, którego historię pierwotnie opowiada średniowieczny epos nordycki – Saga o Orkadach. Dla obu mężczyzn Orkady były powracającym źródłem inspiracji. Brown, mieszkaniec tych wysp, który rzadko opuszczał ich wybrzeża, czerpał z ich bogatej historii i surowego odizolowanego krajobrazu w wielu swoich dziełach. Także Davisa – po przeprowadzce na Orkady w roku 1971 – podobnie pociągało duchowe terroir mistycznej północySzkocji, jej nordyckich krańcowości. Nic dziwnego zatem, że Davis napisał muzykę do kilku utworów Browna.

Wychowany w letniej prezbiteriańskiej rodzinie, George Mackay Brown został przyjęty do Kościoła katolickiego w roku 1961, wkrótce po swoich czterdziestych urodzinach.

Zastanawiając się nad „antypapistowską” bigoterią, która go otaczała w dzieciństwie, wspominał, że „było coś złowrogiego w samym wyrazie „katolicki”: wszystkie słowa, które skupiały się wokół niego – różaniec, papież, spowiedź, relikwie, czyściec, mnisi, pokuta – miały te same złowrogie konotacje”. Proces, dzięki któremu przezwyciężył to uprzedzenie, został przedstawiony w jego na wpół autobiograficznym opowiadaniu The Tarn and the Rosary (Jezioro i różaniec, 1974), szczególnie w liście, który Com Sinclair – jedna z postaci w opowiadaniu – wysyła do domu, by wyjaśnić swoim rodzicom powody dla podjęcia tak nieprawdopodobnego kroku, jakim było zostanie katolikiem: 

To, co nas wybawia, to ceremonia. (...) Ceremonia sprawia, że wszystko staje się dla nas znośne i piękne. Przemienione ceremonią prawdy, których inaczej nie moglibyśmy znieść, docierają do nas. (...) To ta zbawcza ceremonia, którą wy nazywacie „bałwochwalstwem” i „bredniami”.

Tą zbawczą „ceremonią” była oczywiście Msza św. Ukończywszy list, Colm wchodzi do pobliskiego kościoła, by doświadczyć piękna liturgii: „Wszedł celebrans. (...) Ponownie, po raz tysięczny Colm oglądał starożytną, odwieczną, piękną ceremonię, wymianę darów pomiędzy ziemią a niebem, pyłem a duchem, człowiekiem a Bogiem. Przemieniony chleb zaświecił przez chwilę w szafranowych palcach celebransa”.

Wziąwszy pod uwagę przemienienie i odmienienie czystym pięknem Mszy, można by powiedzieć, że nawrócenie Browna było zasadniczo estetyczne. A jednak – jak to ilustrują jego różnorodne utwory – poezja, opowiadania, powieści i eseje – był szczególnie świadom, że piękno wskazuje na dobro i prawdę, tworząc transcendentną trójcę, która odzwierciedla samą Trójcę Świętą.

W przeciwieństwie do piękna Mszy reformacja rzuca mroczny cień na wiersze i opowiadania Browna. W Master Halcrow, Priest (Pan Halcrow, ksiądz), jednym z opowiadań zbioru A Calendar of Love (Kalendarz miłości, 1967) wizerunki religijne zostają bezdusznie i obrazoburczo zniszczone, a w jego sztuce A Spell for Green Corn (1970) reformacja zostaje obarczona odpowiedzialnością za zniszczenie starej wiary mieszkańców wyspy i zastąpienie jej jałowym i pozbawionym życia purytanizmem: „Uwięziono Słowo pomiędzy czarnymi tablicami, skuto Je łańcuchami i zamknięto na kłódkę na ambonie kościoła...”

Według Browna jałowość i posępność kalwinizmu prowadziły do pustyni nowoczesności i pozbawionego korzeni „postępu”. Naprzeciw tej pozbawionej życia ziemi jałowej stała Tradycja taka, jaką chroniono w Kościele katolickim. Już od czasów, kiedy był nastolatkiem, na długo przez jego nawróceniem, był „zaintrygowany majestatem i tajemnicą” katolicyzmu, „długą historią Kościoła od jego surowych początków, który przetrwał w sposób niewiarygodny zmienne stulecia, zawsze się przystosowując; wzbogacony tym wszystkim, co poezja i muzyka, sztuka i architektura mogły ofiarować; i wciąż najwidoczniej równie silny, jak zawsze, w naszym szarym XX wieku”.

Przeciwieństwem tego majestatu i tajemnicy Wiary była surowa nowa religia „Postępu”, której niszczycielskie skutki Brown opłakiwał w An Orkney Tapestry (Gobelin z Orkadów, 1969):

Istnieje nowa religia Postępu, w którą wszyscy pobożnie wierzymy, a którą interesują jedynie rzeczy materialne w teraźniejszości i w mglistej złotorękiej przyszłości. Jest to pozbawiona korzeni utylitarystyczna wiara, w której brakuje piękna i tajemnicy. (...) Pojęcie postępu jest rakiem sprawiającym, że elementarna społeczność wygląda lepiej, i wzbudzającym fałszywą euforię, jednocześnie bezlitośnie wysysając z niej życie.

Odrzucając iluzję „postępu”, który – jak sądził – „w końcu zadławi się samym sobą”, George Mackay Brown napisał dzieła o rzadkiej piękności, w których zakorzenienie w danym miejscu postrzegane jest jako krynica prawdziwej kultury i w których ziemia i dusza istnieją w mistycznej komunii – chleb i tchnienie – rzucając blask nieprzemijającej chwały Boga pośród tego wszystkiego, co jest śmiertelne i zmienne. Dzisiaj, ponad dwadzieścia lat później po jego przejściu w głębsze tajemnice życia, na które jego dzieło zawsze wskazywało, wypadałoby nam odkryć lub odkryć na nowo tego prawdziwie utalentowanego pisarza.

Joseph Pearce

Źródło: theimaginativeconservative.org (autor na potrzeby polskiego tłumaczenia wprowadził drobne zmiany)

Tłum. Jan J. Franczak

----- 

Drogi Czytelniku, prenumerata to potrzebna forma wsparcja pracy redakcji "Christianitas", w sytuacji gdy wszystkie nasze teksty udostępniamy online. Cała wpłacona kwota zostaje przeznaczona na rozwój naszego medium, nic nie zostaje u pośredników, a pismo jest dostarczane do skrzynki pocztowej na koszt redakcji. Co wiecej, do każdej prenumeraty dołączamy numer archiwalny oraz książkę z Biblioteki Christianitas. Zachęcamy do zamawiania prenumeraty już teraz. Wszystkie informacje wszystkie informacje znajdują się TUTAJ.