Pójście do teatru nie jest środkiem ucieczki od „rzeczywistego świata” i wszystkich jego problemów; nie jest to także czynność czysto bierna czy rekreacyjna, jak w przypadku oglądania meczu piłki nożnej. Albo przynajmniej nie musi być i czasami nie powinna. Wielka sztuka, tak jak i wielki dramat, może wpływać umoralniająco; może oświecać; może nas unosić ku obecności dobra, prawdy i piękna. Może nas także umocnić w zaangażowaniu w walkę z polityczną tyranią; może być potężnym środkiem stawiania oporu skorumpowanemu rządowi. Jednym słowem: może to być siła na rzecz dobra w sferze politycznej.

Od najwcześniejszych czasów dramat zwalczał moc zła i umacniał dusze, by walczyć o wolność. Około 442 roku przed Chr. Sofokles napisał Antygonę, pierwszą z trzech sztuk tebańskich, która uwydatnia odwieczne napięcie pomiędzy władzą świecką a wolnością religijną. Tytułowa bohaterka sztuki przeciwstawia się władzy świeckiej, obstając przy swoim prawie do pochowania martwego brata w zgodzie ze zwyczajem religijnym, mimo dekretu, że jako zdrajcy państwa należy odmówić mu pochówku. Wiedząc, że dozna surowej kary, być może śmierci, z powodu przeciwstawienia się prawu, Antygona wie, że prawo bogów oraz godność osoby ludzkiej mają pierwszeństwo nad prawem państwa. Zobowiązana jest prawem boskim, by udzielić swojemu bratu pochówku religijnego, który jest jego prawem i nakazany jest przez bogów. Wie, że żadne prawa stworzone jedynie przez człowieka nie mogą zastąpić tych niezmiennych praw, które wykraczają poza czas i rząd. Świadoma jest swego wiecznego przeznaczenia i gotowa, by umrzeć za swoje przekonania religijne. Jest wierna bogom i wierna swojemu bratu. Aby pozostać wierna tym wyższym dobrom, nie ma innego wyboru – mówiąc pod względem moralnym – jak tylko stać się wrogiem państwa, politycznym dysydentem, aby pozostać wierną prawdom, których państwo nie ma prawa kwestionować ani którym nie może się przeciwstawiać.

Kordelia, odważna bohaterka szekspirowskiego Króla Leara, staje wobec tego samego wyboru, w obliczu którego stała Antygona. Kiedy król nakazuje jej przyrzec mu całą swoją miłość, odmawia podporządkowania się i doznaje wygnania, a w końcu śmierci w konsekwencji swego nieposłuszeństwa. Mówi królowi, że jest gotowa ofiarować mu całą miłość, która mu się należy jako zarówno jej ojcu i politycznemu władcy królestwa, ale nie może mu ofiarować tej miłości, która prawnie nie jest mu przynależna. Nie może mu ofiarować miłości, która należeć będzie do jej przyszłego męża, ani – tym samym – miłości, która należy się innemu Oblubieńcowi – Jezusowi Chrystusowi.

Kiedy przejdziemy do XX wieku, Mord w katedrze T.S. Eliota dramatyzuje rzeczywisty dylemat, w obliczu którego stanął św. Tomasz Becket, arcybiskup Canterbury, sprzeciwiając się władzy króla Henryka II, co doprowadziło do śmierci Becketa w roku 1170. Poetycki dramat Eliota, po raz pierwszy wystawiony w roku 1935, gdy komunizm i faszyzm rzucały swoje sekularystyczne cienie nad Europą, rozbrzmiewa współczesnym i odwiecznym sensem. Podobnie jak ponadczasowe znaczenie sprzeciwu Antygony i Kordelii wobec władzy państwa, heroizm św. Tomasza Becketa rezonuje cierpieniami tych, którzy byli prześladowani za chrześcijańską wiarę w Rosji i w Niemczech. W ten sposób dramatyczne przedstawienia przez Sofoklesa, Szekspira i Eliota pryncypialnego opowiedzenia się osoby indywidualnej za wolnością religijną służą jako inspirujące ikony siły ludzkiego ducha, by stawić opór naruszaniu wolności przez państwo świeckie.

Joseph Pearce

Źródło: faithandculture.com

Tłum. Jan J. Franczak

----- 

Drogi Czytelniku, w prenumeracje zapłacisz za "Christianitas" 17 złotych mniej niż w salonach prasowych. Zamów już teraz, wesprzesz pracę redakcji w czasie epidemii. Do każdej prenumeraty dołączamy numer archiwalny oraz książkę z Biblioteki Christianitas. Po więcej unformacji kliknij TUTAJ.

-----