Witaj, prawdziwie błogosławiona, witaj przesławna, witaj wspaniała Świątynio chwały! Witaj Pałacu Króla, witaj Komnato. W której Chrystus poślubił ludzką naturę, witaj przed narodzeniem wybrana przez Boga, (…) witaj nowa Arko chwały, na której spoczął Duch Boży – tak pisał żyjący w VIII w. św. Andrzej z Krety.

 

Salve Regina to chyba najpopularniejsza antyfona maryjna. Jest ona nie tylko radosnym i synowskim pozdrowieniem Bogarodzicy, ale także błaganiem o miłosierdzie i łaski dla Kościoła. Jest wołaniem synów Ewy do Nowej Ewy, Królowej miłosierdzia.

 

O Maryi jako Nowej Ewie pisze żyjący w IV w. św. Epifaniusz:

Jest Ona Tą, którą oznaczała Ewa opatrywana zagadkowym imieniem Matki żyjących. (…) Pod względem tego co materialne, z Ewy zrodzona była rasa ludzka na ziemi. Jednak naprawdę to z Maryi samo Życie zrodzone zostało na świat, aby Maryja mogła stać się Matką żyjących. Ewa stała się przyczyną śmierci człowieka, zaś Maryja przyczyną życia, życia wykluczającego śmierć.  Życie to Ten, który przez niewiastę stał się naszym życiem.

 

Antyfona Salve Regina nadaje Maryi tytuł Orędowniczki – Advocata, tak też nazwał Maryję św. Ireneusz z Lyonu. W greckim oryginale słowo to brzmiało Paraclet – Pocieszycielka. Św. Ireneusz nadawał więc Jej specjalne imię i funkcje odnoszone do Ducha Świętego. Maryja, na której spoczął Duch Boży, staje się podobna do Niego, ma udział w Jego chwale i podobnie jak On oręduje za ludzkością.

 

Zapraszam do wysłuchania głęboko retorycznego motetu Salve Regina Marc-Antoine’a Charpentiera. Utwór rozpoczyna się piękną imitacją kolejno wchodzących głosów śpiewających incipit z gregoriańskiej antyfony Salve Regina. Kompozytor starał się oddać w nim za pomocą środków muzycznych treści zawarte w tekście. Np. na słowach "gementes et flentes" – "jęcząc i płacząc", linia melodyczna naśladuje ludzki płacz. Na słowach "in hac lacrimarum valle" – "na tym łez padole", melodia opada ku dołowi. Na marginesie dodam, że tego typu opracowania muzyczne są dowodem na to, iż w dawnych czasach oprawa muzyczna liturgii nie była tubą propagandową, mającą głosić teologiczną „politykę sukcesu”, a więc nie była koniecznie tylko radosna, jak to nierzadko bywa obecnie. Przeciwnie, gdy trzeba było, oddawała ona realny obraz naszej ludzkiej kondycji.

 

Antonina Karpowicz-Zbińkowska