Podyskutuj o tym artykule na FB

 

Wiek XVII jest świadkiem przeniesienia świeckich środków muzycznego wyrazu do muzyki religijnej. Przyjrzyjmy się temu zjawisku na przykładzie motetu Claudia Monteverdiego O quam pulchra es.

 

Maryja jest tu sławiona w przedziwny sposób: Jej piękno duchowe, nie mające sobie równego, opisywane jest niezwykle piękną, ale i zmysłową muzyką. Muzyczne środki wyrazu są tu takie same jak w świeckich utworach Monteverdiego o tematyce miłosnej. Wgłębiając się w tę muzykę, odkrywamy jednak pewną specyfikę duchowości baroku. Tak jak w malarstwie, świętych przedstawiano z całym realizmem, bez sztywności i splendoru, które nadawało im średniowiecze. Barok uciekał się wręcz do stylizacji świętych na wzór antycznych bogów, jak to ma miejsce np. w przypadku przedstawień Dawida, czy św. Sebastiana. Podczas gdy wschodnia ikona jest jakby oknem przedstawiającym wnętrze świętego, czyli jego obraz wyidealizowany, mający wskazywać na wewnętrzne podobieństwo do Chrystusa, barok i sztuka świata zachodniego uczy kochać w świętych ich człowieczeństwo i konkretność, podziwiać ich ludzkie piękno.

 

Muzyka motetu O quam pulchra es sprawia, że nie odbiera się słów Pieśni nad pieśniami już tylko symbolicznie, ale też dosłownie. Kompozytor z typową dla Włochów emfazą sławi Maryję. Kontemplując Jej piękno, nadaje utworowi formę niemalże erotyku, pełnego westchnień i miłosnych zaklęć. Widać też w tym motecie próbę opisania i zawarcia całego piękna Maryi. Chodzi tu oczywiście o piękno duchowe, jednak forma, znana z utworów świeckich, takich jak choćby opera, sprawia, że słuchacz ma wrażenie, iż muzyka ta jest adorowaniem również Jej ziemskiego piękna. Utwór jest kameralny, co służy pewnej indywidualizacji i subiektywizacji religijności. Taki trend, wyrażający się w haśle "mój Bóg, moja dusza”, pojawił się pod wpływem Reformacji. Motet ten skomponowano jakby na użytek prywatnej pobożności tego rodzaju.

 

Antonina Karpowicz-Zbińkowska