Przykładem praktycznego zastosowania tekstu Pieśni nad pieśniami jest użycie go w nabożeństwie do umęczonego Ciała Pańskiego. Ten pobożnościowy nurt ma długą tradycję, bo wywodzącą się od św. Bernarda z Clairvaux, który zalecał początkującym rozważanie ziemskiego życia i cielesności Chrystusa, aby potem wspiąć się na wyższy poziom i rozważać Jego Bóstwo. Ten rodzaj pobożności przejęli później franciszkanie, po nich jezuici, a jednocześnie nawiązywał do niego też protestantyzm. Z tym właśnie nurtem pobożnościowym wiązało się powstanie głęboko medytacyjnego cyklu kantat Membra Jesu nostri autorstwa protestanta Dietricha Buxtehudego.

Cykl ten składa się z siedmiu kantat, z których każda poświęcona jest jakiejś części ciała ukrzyżowanego Chrystusa. I tak kolejno opiewają one stopy, kolana, ręce, bok, piersi, serce i twarz.

Każda kantata składa się z concerta napisanego do tekstu biblijnego, który symbolicznie lub wprost odnosi się do opiewanej części ciała. Concerto powtarzane jest później na końcu kantaty. Oprócz tekstu biblijnego Buxtehude zastosował także trzynastowieczną poezję pobożnościową autorstwa Arnulfa z Louvain.

Posłuchajmy kantaty Ad Latus, która opiewa przebity bok Pański. Zastosowany tu fragment Pieśni nad pieśniami może się tu wydawać nieco niezrozumiały w tym kontekście. Brzmi on:

Powstań przyjaciółko ma,
Piękna ma, i pójdź!
Gołąbko ma, ukryta w zagłębieniach skały,
W szczelinach przepaści.

Symbolika ta stanie się jednak dla nas jasna, gdy przypomnimy sobie znaczenie boku w Biblii. Z boku Adama Bóg wyjął żebro i uczynił z niego niewiastę. Nawiązując do tego opisu Ojcowie Kościoła widzą w przebiciu boku Pańskiego obraz narodzin Kościoła, który również narodził się z boku swego małżonka – Chrystusa.

Kantata ma budowę symetryczną, skrajne części to concerto Surge amica mea.

 

Antonina Karpowicz-Zbińkowska