29 stycznia - 30 maja - 29 września

Trzeba zatem wystrzegać się złych pożądań, gdyż śmierć stoi na progu rozkoszy. Dlatego też poucza nas Pismo Święte: Nie idź za twymi namiętnościami (Syr 18,30). Jeżeli więc oczy Pana dobrych i złych wypatrują (Prz 15,3) i na synów ludzkich Pan spogląda z nieba, badając, czy jest wśród nich rozumny, który szuka Boga (Ps 14[13],2), jeżeli także przydzieleni nam aniołowie codziennie w dzień i w nocy przedstawiają Panu nasze uczynki, trzeba zatem, bracia, pilnować się każdej godziny, aby Pan, jak Prorok mówi w psalmie, nie ujrzał nas w jakiejś chwili zwróconych ku złu i bezużytecznych. Dziś nas jeszcze oszczędza, bo jest łaskawy i oczekuje nawrócenia ku lepszemu, wówczas jednak musiałby w końcu powiedzieć: Ty to czynisz, a Ja mam milczeć? (Ps 50[49],21).

Ten, kto zna swoje pragnienia, zaczyna znać siebie. „Bo gdzie jest wasz skarb, tam będzie też wasze serce” (Łk 12,34). Aby strzec się złych pragnień, trzeba nauczyć się je rozpoznawać. Ludzie, którzy zapominają o Bogu, otwierają się na działanie Szatana. Podobnie dzieje się z całymi społeczeństwami czy kulturami. Natomiast pamięć o Bogu otwiera człowieka na miłość.

Człowiek, który o Bogu pamięta, zaczyna Go pragnąć, zaś gdy o Nim zapomina, traci owo pragnienie. To, co dzieje się na poziomie jednostki, powtarza się także na poziomie społeczeństwa, narodu i całych cywilizacji. Każde pokolenie ma obowiązek przekazać następnemu tę prawdę. Gdy tego braknie lub gdy narody dają się wciągnąć w bałwochwalczy kult materializmu, przyjemności i władzy, pragnienie Boga wygasa, a serca stają się zimne. Dzieje się to niemal niezauważenie. Wystarczą dwa pokolenia, by to, o czym kiedyś pamiętano, zostało zapomniane, zaś to, co było kiedyś drogie, stało się pogardzane. Psalm 77, którym regularnie modlimy się podczas jutrzni, jest zbawiennym wezwaniem, by o Bogu nie zapominać:

Wszystko, cośmy słyszeli i poznali, co opowiedzieli nam ojcowie, nie zostało zakryte przed ich synami, aby w przyszłym pokoleniu głosili pochwały Pana i Jego potężne dzieła oraz cuda, których On dokonał. Wzbudził świadectwo w Jakubie, ustanowił prawo w Izraelu i rozkazał naszym ojcom, by je oznajmili swym synom. Aby poznało przyszłe pokolenie, synowie, którzy się narodzą. A oni powstaną i opowiedzą to własnym synom, by w Bogu złożyli nadzieję, nie zapominali o Bożych dziełach, lecz przestrzegali Jego przykazań. Aby nie stali się jak ich ojcowie, pokolenie przewrotne i buntownicze, pokolenie, które nie było prawe sercem i nie zawierzyło Bogu duchem (Ps 77(78),3-8).

Święty Paweł opisuje, co dzieje się wówczas, gdy gaśnie w ludziach pragnienie Boga:

A ponieważ nie dołożyli starania, aby zachować wiedzę o Bogu, wydał ich Bóg ułomnemu rozumowi, tak że czynili to, czego się nie godzi. Pełni wszelkiej niesprawiedliwości, przewrotności, chciwości, podłości i zawiści, zbrodniczy, kłótliwi, podstępni, złośliwi, obmawiający i rzucający oszczerstwa, nienawidzący Boga, pyszni, wyniośli, chełpliwi, poszukujący zła, nieposłuszni rodzicom, nierozumni, zdradliwi, nieczuli, niemiłosierni (Rz 1,28-31).

Święty Benedykt cytuje opis męki św. Sebastiana, mówiąc, że „śmierć stoi na progu rozkoszy". Wie, że ulotna chwila zaspokojenia może wciągnąć duszę w spiralę grzesznych przyzwyczajeń, czyli wad. Obecnie popularne stało się mówienie o wadach jako o nałogach. Na gruncie walki z nałogami wyrósł pokaźny dział publikacji i programów poradnikowych. Święty Benedykt rozumie, że we wszystkim, co zaspokaja potrzebę posiadania, co daje przyjemność cielesną lub władzę, jest coś uzależniającego. Te trzy potrzeby związane są z ośmioma wadami głównymi wymienionymi przez Ewragiusza: pożądliwością żołądka, pożądliwością cielesną, chciwością, smutkiem, gniewem, acedią, próżnością i pychą.

Pierwsze dwie z wymienionych, pożądliwość żołądka i pożądliwość cielesna, są powiązane ze skłonnością do uzależnień seksualnych lub z wadą nieczystości. Umiar i umiłowanie czystości są na to lekarstwem. Człowiek uzależniony od wady nieczystości będzie kłamał, kradł, narażał się na ryzyko, by zaspokoić trawiące go pożądanie. Modlitwa wyrażająca cześć dla świętego Wawrzyńca, do której odmawiania zachęcani są księża każdego dnia po Mszy Świętej, ujmuje to tak:

Da nobis, quaesumus Domine, vitiorum nostrorum flammas exstinguere; qui beato Laurentio tribuisti tormentorum suorum incendia superare. Per Christum Dominum nostrum.

Prosimy Cię, wszechmogący Boże, daj nam ugasić ogień złych skłonności naszych, jakoś świętemu Wawrzyńcowi udzielił mocy, że przezwyciężył płomienie mąk swoich. Przez Pana naszego Jezusa Chrystusa.

Trzy następne wady: chciwość, smutek, gniew są związane z chęcią posiadania. Człowiek uzależniony od pieniędzy staje się smutny, gdy ich nie ma albo gniewa się, gdy je traci lub nie może ich pozyskać. Chciwość potrafi zabić. Klasycznym przykładem jest historia Achaba, który popadł w śmiertelną depresję, ponieważ nie mógł dostać winnicy, która należała do Nabota:

Z powodu tych właśnie słów Nabota z Jezreel: „Nie dam tobie dziedzictwa moich przodków” Achab wrócił do swojego pałacu posępny i zagniewany. Potem położył się na swoim łóżku, odwrócił się do ściany i nie chciał nic jeść. (1Krl 21,4).

Ostatnie trzy wady, acedia, próżność i pycha, łączą się chęcią, by wszystko kontrolować. Człowiek, który czuje, że nie panuje nad innymi, nad rzeczami, a nawet nad czasem, często popada w letarg. Zna bowiem tylko dwa sposoby funkcjonowania: albo kontroluje wszystko albo się wycofuje. Jeśli uda mu się zdominować wszystko i wszystkich, staje się zadufany w sobie. Próżność ta z kolei prowadzi do arogancji i przekonania o samowystarczalności.

Lekarstwa na takie skłonności i antidotum na takie wady podane są w Błogosławieństwach. Człowiek, który walcząc z wadami, otwiera duszę na bogactwo Błogosławieństw, wchodzi na drogę przemiany obyczajów. Aniołowie, o których święty Benedykt znowu wspomina w dzisiejszym fragmencie Rozdziału 7., będą nad nim czuwać. Doświadczy tego, o czym mówi psalmista:

Nie dosięgną cię nieszczęścia i plaga nie zbliży się do twego namiotu, bo aniołom swoim rozkazał o Tobie, aby cię strzegli na wszystkich twych drogach. Na rękach będą cię nosić, abyś nie uraził o kamień swej nogi. Będziesz stąpał po wężu i bazyliszku, a lwa i smoka podepczesz (Ps 90(91), 10-13).

Mark Kirby OSB

tłum. Natalia Łajszczak