Rozdział 9. Ile psalmów należy odmawiać w godzinach nocnych

1W określonym wyżej czasie zimy najpierw należy trzy razy powtórzyć werset: Panie otwórz wargi moje, a usta moje będą głosić Twoją chwałę (Ps 51[50],17); 2a następnie dodać psalm 3 i Chwała Ojcu; 3po nim psalm 94 odśpiewany z antyfoną, albo po prostu [bez antyfony]. 4Z kolei następuje hymn ambrozjański,* a potem sześć psalmów z antyfonami. 5Po ukończeniu ich i odmówieniu wersetu opat udzieli błogosławieństwa; później zaś, podczas gdy wszyscy siedzą w ławkach, bracia niech czytają na zmianę z księgi leżącej na pulpicie trzy lekcje, między którymi należy śpiewać trzy responsoria. 6Dwa responsoria powinny być śpiewane bez Chwała Ojcu, po trzeciej zaś lekcji śpiewający niech ją doda. 7Gdy tylko kantor zacznie Chwała Ojcu, niech zaraz wszyscy wstaną z ławek, by okazać cześć i szacunek Trójcy Świętej.

8W czasie Wigilii czytamy natchnione przez Boga księgi tak Starego jak i Nowego Testamentu, a także komentarze do nich, pisane przez uznanych i prawowiernych Ojców katolickich.

9Po tych trzech lekcjach z responsoriami należy odśpiewać razem z Alleluja pozostałe sześć psalmów. 10Po nich zaś zostanie wygłoszona z pamięci lekcja z Apostoła, następnie zaś [odmówić należy] werset i prośbę litanijną, tj. Kyrie eleison. 11W ten sposób kończą się Wigilie nocne.

Oto pierwsze „rubryki“ liturgiczne oficjum mniszego. Znajdziemy je w innej, bardziej technicznej formie w księgach, z których odprawia się służbę Bożą w klasztorach trzymających się do dziś porządku Reguły. Robi wrażenie fakt - w naszych czasach ciągłych zmian, improwizacji, wielości produkowanych schematów - że gdy się czyta w Regule o porządku nocnej wigilii, znajdzie się go następnie dokładnie takim samym w antyfonarzu monastycznym. Zwróćmy uwagę na kilka elementów.

Oficjum nocne otwiera de facto nowy, nadchodzący dzień: nawet jeśli dnia poprzedniego byłyby już I nieszpory (w przypadku niedzieli lub święta), mamy w nocnych wigiliach jakby nowy start przebudzonej świadomości, po odpoczynku nocnym. Mnisi schodzą się do chóru w całkowitej ciszy - obowiązuje przecież nadal wielka cisza nocy. Wszystko to sprawia, że przejście od milczenia do śpiewu czy recytowania musi być naznaczone jakąś szczególną powagą. I wnosi ją właśnie ten pierwszy werset: w odróżnieniu od pozostałych godzin nie jest to Deus in adiutorium / Boże, wejrzyj ku wspomożeniu memu — lecz słowa: Panie, otwórz wargi moje, a usta moje będą głosić Twoją chwałę. Domine, labia mea aperies, et os meum annuntiabit laudem tuam. Pasuje on jak ulał do sytuacji, w której ma być wypowiadany - lub raczej: pasując do okoliczności naturalnych, formuje całą sytuację nadprzyrodzonością. Tylko Bóg daje początek, tylko Bóg może pozwolić opuścić ciszę, tylko Bóg daje na nasze usta i do serca właściwe słowo. Na dodatek słowa Psalmu zawierają fundamentalną zasadę teologii liturgii: dopiero gdy Pan da słowo, będziemy mogli godnie Go chwalić; gdy zaś słowo zostało dane (w Objawieniu publicznym), potrzeba wciąż Łaski, aby było głoszone zgodnie ze swoim przeznaczeniem. Pierwsze słowa oficjum nocnego są opowieścią o ortodoksji, w jej najbardziej źródłowym sensie: o właściwym, poprawnym chwaleniu Boga.

Stałym składnikiem nocnej służby Bożej jest - obok wstępnego Psalmu 3 - adoracyjny Psalm 94. Brzmi on nawracającym wezwaniem do uwielbienia Boga, rzucania się na kolana przed Stwórcą (co w chórze staje się rzeczywistym gestem psalmujących); brzmi ostrzeżeniem przed unieszkodliwianiem Łaski Bożej - a w końcu i bolesną skargą Boga, którego miłość i wierność była tak zlekceważona i zaprzeczona przez Izraela.

Chociaż podstawą także jutrzni są Psalmy, wyróżniają ją dłuższe lektury. W swój treściwy sposób Reguła określa dwa rodzaje tych lektur, od razu określając powód, dla którego właśnie one wchodzą do tych czytań liturgicznych: z jednej więc strony księgi Pisma Świętego - jako „natchnione przez Boga“; z drugiej - komentarze do nich, lecz wyraźnie nie wszystkie, a tylko te „pisane przez uznanych i prawowiernych Ojców katolickich“. Czyli: kanon.

Reguła przykłada spore znaczenie do tego, by w modlitwie mnichów cześć Trójcy Świętej miała równocześnie wymiar słów i gestów: „Gdy tylko kantor zacznie Chwała Ojcu, niech zaraz wszyscy wstaną z ławek, by okazać cześć i szacunek Trójcy Świętej“. Konsekwencja w tej praktyce jest zawsze bardzo benedyktyńska.
PM

 

----- 

Drogi Czytelniku, skoro jesteśmy już razem tutaj, na końcu tekstu prosimy jeszcze o chwilę uwagi. Udostępniamy ten i inne nasze teksty za darmo. Dzieje się tak dzięki wsparciu naszych czytelników. Jest ono konieczne jeśli nadal mamy to robić.

Zamów "Christianitas" (pojedynczy numer lub prenumeratę)

Wesprzyj "Christianitas"

-----