Ten artykuł, tak jak wszystkie teksty na christianitas.org publikowany jest w wolnym dostępie. Aby pismo i portal mogły trwać i się rozwijać potrzebne jest Państwa wsparcie, także finansowe. Można je przekazywać poprzez serwis Patronite.pl. Z góry dziękujemy.

 

Mija równo sto lat od ogłoszenia 28 października 1925 r. bulli "Vixdum Poloniae unitas" przez papieża Piusa XI. Dokument, o którego doniosłym znaczeniu dla naszego Kościoła lokalnego przypomniał Leon XIV podczas specjalnej audiencji jubileuszowej w minioną sobotę (25.10) był drugim, po zawartym w lutym 1925 r. konkordacie, najważniejszym elementem konstrukcji Kościoła katolickiego w rzeczywistości II RP.

Bulla zreorganizowała administrację kościelną w Polsce po czasie zaborów i ustaleniu nowych granic odrodzonego państwa. Najważniejszą jej zasadą było zniesienie zależności struktur eklezjalnych znajdujących się na terytorium RP od stolic biskupich znajdujących się poza granicami kraju. Było to zgodne z zapisami XI artykułu konkordatu, gwarantującego dostosowanie granic diecezji do granic państwowych. Oznaczało to obiektywne wzmocnienie niepodległości i suwerenności odrodzonej Polski.

"Vixdum Poloniae unitas" utworzyło dwie nowe metropolie - arcybiskupstwa: w Krakowie i Wilnie oraz nowe diecezje: w Katowicach, Częstochowie oraz Pińsku. Nowa diecezja katowicka, która weszła w skład metropolii krakowskiej była wynikiem kształtu granic RP po plebiscycie w marcu 1921 r. i ostatecznym podziale Górnego Śląska przez Radę Ambasadorów Ligi Narodów w październiku tego samego roku. Granice nowej diecezji katowickiej (nazywanej też często śląską) pokrywały się więc z granicami województwa śląskiego, któremu Sejm RP w 1920 r. nadał autonomię poprzez Statut Organiczny Województwa Śląskiego, dzięki któremu utworzono m.in. autonomiczny Sejm Śląski. Diecezja katowicka, której pierwszym biskupem został ks. August Hlond, wcześniejszy administrator apostolski należącego do Polski obszaru Górnego Śląska i późniejszy prymas Polski, była zarazem najmniejszą diecezją polską. Nieznacznie powiększyła się ona dopiero jesienią 1938 r. po przyłączeniu Zaolzia. Diecezję katowicką utworzono z dotychczasowych części dwupaństwowej diecezji wrocławskiej: Wikariatu Cieszyńskiego będącego do końca I wojny światowej obszarem tzw. Śląska Austriackiego, wchodzącego w skład Austro-Węgier oraz wschodniej części Górnego Śląska, należącego przedtem do Prus i Cesarstwa Niemieckiego.

Warto przy okazji pamiętać o podkreślonym już w konkordacie z 1925 r. wieloobrządkowym charakterze ówczesnego Kościoła katolickiego w II RP, składającego się z trzech gałęzi: łacińskiej, greckokatolickiej i ormiańskokatolickiej. Lwów był w związku z tym miastem aż trzech katedr biskupich każdego z obrządków.

Nowe diecezje na terenie dawnej Korony Królestwa Polskiego - obok Katowic i Częstochowy dodać można jeszcze utworzoną w 1920 r. diecezję łódzką były w znaczącej mierze diecezjami miejskimi, powstałymi na obszarach dynamicznie rozwijającego się przemysłu i demograficznie stanowiły spore skupisko wiernych o pochodzeniu robotniczym.

Łukasz Kobeszko

 

Drogi Czytelniku, prenumerata to potrzebna forma wsparcia pracy redakcji "Christianitas", w sytuacji gdy wszystkie nasze teksty udostępniamy online. Cała wpłacona kwota zostanie przeznaczona na rozwój naszego medium, nic nie zostaje u pośredników, a pismo jest dostarczane do skrzynki pocztowej na koszt redakcji. Co więcej, do każdej prenumeraty dołączamy numer archiwalny oraz książkę z Biblioteki Christianitas. Zachęcamy do zamawiania prenumeraty już teraz. Wszystkie informacje wszystkie informacje znajdują się TUTAJ.