Od jakiegoś czasu trwa dyskusja na temat nowego projektu wnętrza kościoła katowickich dominikanów. Włączyliśmy się w nią tekstem Piotra Chrzanowskiego pt. „Uwagi o architekturze kościołów”. Zachęciła nas do tego pani Ewa Chudyba, która w swoich akademickich zainteresowaniach zajmuje się zagadnieniem architektury sakralnej, i która zwróciła się do nas mailowo chcąc krytycznie zainteresować sprawą. Dziś publikujemy spisywaną niemal na żywo relację naszej korespondentki ze spotkania w sprawie projektu zorganizowanego przez oo. dominikanów w Katowicach w poniedziałek 27 stycznia 2020 roku.

 

Spotkanie zaczęło się o godz. 19, ja byłam parę minut po tej godzinie, a zakończyło się mniej więcej pół godziny przed 22. Na spotkaniu zebrało się około 50-70 osób, a ponieważ na początku bardzo długo trwało przedstawianie projektu przez architektów, część ludzi wyszła, zanim zaczęto zadawać pytania.

Słuchaliśmy o Tadeuszu Łobosie, projektancie modernistycznego kościoła, o odcieniach bieli, o trawertynie spod Częstochowy, dowiedzieliśmy się, że mamy kościół modernistyczny, dlatego projekt musi być zgodny z duchem miejsca i jego tożsamością. Jeden z architektów nie rozumiał, dlaczego w komentarzach na FB ktoś skrytykował jego wypowiedź, że kościół ma być miejscem spotkania z samym sobą. Powiedział, że przecież jak się przychodzi do spowiedzi, to najpierw się człowiek musi spotkać z samym sobą i się wyciszyć, dlatego wnętrze musi być białe, żeby nic nas nie rozpraszało. 

Ktoś z zespołu architektów powiedział także: „świątynia ma być momentem zero, to jest nasze doświadczenie współczesne, że jest potrzebny moment zero". Słowo "Bóg" chyba nie padło w ogóle. Były słowa: "sacrum", "transcendencja", „sakralność”.

Dowiedzieliśmy się też, że zmiana nie byłaby dobra dla tożsamości miejsca, dużo było też mowy o grze światła i o tym, że ławki będą z palonego jesionu bardzo miłego w dotyku. A także, że oświetlenie będzie łagodne, takie, jakie stosowane jest w galeriach handlowych. Mowa była też o tym, że dzięki grze światła biel będzie każdego dnia inna.

Potem wystąpił o. Golonka, który trzymając Mszał w ręce zaczął mówić do nas trochę jak do dzieci: "tak to sobie postudiowałem, i znalazłem, wiecie co, taki  rozdział o urządzeniu kościoła – i wiecie, co było w pierwszym punkcie – ołtarz – i my mamy ołtarz, bo przecież spotykamy się na Eucharystii i ona jest najważniejsza (...) a wiecie, w którym punkcie było o tabernakulum? Dopiero w czwartym punkcie jest wymienione, bo to ołtarz jest najważniejszy (...) a wiecie, że w naszej katowickiej archikatedrze tabernakulum jest w ogóle w osobnej kaplicy – no właśnie – bo najważniejsza jest Eucharystia, wtedy Chrystus jest obecny". Padło potem stwierdzenie: "nic nie ma w kościele i dopiero my się gromadzimy w kościele na Eucharystii". Potem jakoś zostało to uzupełnione wypowiedzią o Obecności pod postaciami, ale…

Później pani architekt z zespołu projektowego stwierdziła: "my budujemy tylko scenografię, ona ożyje, kiedy pojawią się ludzie, przeżycia..."

Oczywiście były też zdjęcia, nie zabrakło realizacji Tadao Ando z prześwitem w kształcie krzyża. Wszystko puste, gra przestrzeniami i płaszczyznami i mowa o tym, że potrzebujemy "przestrzeni do resetu". O modlitwie jakoś mało było mówione – nie wiem, czy w ogóle. Dopiero w czasie pytań jeden ze starszych parafian powiedział, że on przychodzi do kościoła po to, aby się pomodlić. Prosił, aby tabernakulum było w centrum, a nie z boku. Prośba o tabernakulum w centrum pojawiła się potem jeszcze raz.

Wreszcie przyszedł czas na pytania, pierwszy był starszy pan, parafianin, który  zapytał, co się stanie z obecnym wyposażeniem, z obrazami – jeden z nich liczy osiemdziesiąt lat, pochodzi z wcześniejszej, neogotyckiej świątyni, z chrzcielnicą, także starą, z krzyżem, który znajduje się obecnie w centralnym miejscu prezbiterium – czy zostaną uszanowane.

Przeor, o. Golonka, odpowiedział: "na część z tych rzeczy mamy już pomysł, z innymi rzeczami  jeszcze nie wiemy, co zrobimy, ale będą uszanowane, oczywiście, że będą uszanowane, zostaną zinwentaryzowane, bo każdy proboszcz kościoła prowadzi inwentarz".

Przeor dodał następnie, żartując, że nie "podniosą ręki" na Najświętszą Marię Pannę w bocznej kaplicy i obraz Jezusa Miłosiernego. Część zebranych odetchnęła z ulgą, ale mnie było dalej zimno, bo zmroziło mnie nazwanie „rzeczami” obrazów świętych, figur, starej chrzcielnicy, która kiedyś była podobno kropielnicą i – jak mówił o. Golonka – znów będzie kropielnicą. Bo to przedmioty służące kultowi, obrzędowi, w których zapisał się duch miejsca, uświęcone modlitwą wierzących, którzy przychodzą do świątyni od lat. Czy zawartemu w nich „duchowi miejsca” nie należy się troska? Dlaczego „duch modernistycznej tożsamości” ma być ważniejszy w świątyni?

Pewien młody mężczyzna zapytał jak to się stało, że pierwszy projekt został zastąpiony drugim i dlaczego. O. Golonka zaczął mówić o procesie, o tym, że on myśli nad tym cały czas, ale jego odpowiedź nie była jasna.

Młoda dziewczyna prosiła dominikanów, żeby przemyśleli może jednak zastrzeżenia, ponieważ wiele osób się nie odnajduje w takim kościele.

Była też pani profesor Ewa Chojecka, która powiedziała parafianom, że mogą mieć wybitny projekt  kościoła, przeciwstawiający się "pop-kulturze obrazkowej" która panuje na zewnątrz.

Zabrałam głos, pozwoliłam sobie zripostować, że ikony nie są "obrazkami", zacytowałam fragment z Mszału (rozdział V punkt XI) o obrazach i powiedziałam o. Golonce, że bardzo mi przykro, że – jak wynika z piątkowego wywiadu z nim opublikowanego w Dzienniku Zachodnim – nie chce się spotkać ze mną, ponieważ nie podoba mi się projekt. Mimo, że też jestem osobą wierzącą, tu nie ma dla mnie miejsca.

Ponieważ w trakcie wystąpienia zespołu architektów ktoś z nich mówił o kościele: „budynek”, zwróciłam też uwagę, że kościół nie jest „budynkiem”, ale czymś więcej – to jest dom Boży – budują i projektują dom Boży. Wyraziłam także wątpliwości co do zarysu na ścianie prezbiterium, który ma być krzyżem, ponieważ ten znak nie jest jednoznaczny. Zresztą w trakcie wystąpienia architektów stwierdzili oni, że chcieli zaprojektować „krzyż rozumiany inaczej, niż zwykliśmy o nim sądzić”, który kojarzyć się będzie z korporałem, ze złożoną i rozłożoną kartką papieru. Problem w tym, że ten zarys może też wzbudzać zupełnie inne skojarzenia. Poza tym przecież nie czcimy abstrakcyjnego znaku, ale Chrystusa, który został ukrzyżowany – Boga, który wcielił się w ciało człowieka – stał się we wszystkim, prócz grzechu, podobny do nas.

Po moim wystąpieniu wstał dr Ryszard Nakonieczny i powiedział, że krzyż na ścianie (ten zarys) też jest ikoną, tylko trzeba się bardziej wgłębić.

Na samym końcu wstała starsza, wiekowa już pani krucha, delikatna, malutka. Wstała, taka przygarbiona, przeprosiła wszystkich, powiedziała, że jej się ten projekt nie podoba, ale "może młodzi teraz tak wolą, może im się będzie w kościele podobać". Mnie się serce krajało, bo była w niej taka pokora. Podziękowała przeorowi, że Matka Boża zostanie w kaplicy i zapytała czy oni koniecznie chcą zdejmować ten krucyfiks. Obecnie na ścianie prezbiterium wisi krzyż z figurą Chrystusa, a przed tym krzyżem tylu ludzi się modliło, że on jest taki "omodlony" i pani ta pytała czy by go jednak można było nie zdejmować...

Nic na to nie odpowiedziano.

Przeor powiedział, że już późno, że to tak długo już trwa, pomodliliśmy się, pobłogosławił nas w imię Ojca i Syna i Ducha Świętego.

Wyszłam z uczuciem żalu, pomieszania i smutku.

Ewa Chudyba

 

----- 

Drogi Czytelniku, skoro jesteśmy już razem tutaj, na końcu tekstu prosimy jeszcze o chwilę uwagi. Udostępniamy ten i inne nasze teksty za darmo. Dzieje się tak dzięki wsparciu naszych czytelników. Jest ono konieczne jeśli nadal mamy to robić.

Zamów "Christianitas" (pojedynczy numer lub prenumeratę)

Wesprzyj "Christianitas"

-----