10. stycznia 11. maja 10. września

Rozdział 2. Jaki powinien być opat

Niechaj opat zawsze pamięta, że przed budzącym bojaźń trybunałem Bożym będzie odpowiadał za dwie sprawy: za własną naukę i za posłuszeństwo swoich uczniów. I niech wie, że jeśli gospodarz ma zbyt mało pożytku z owiec, obwinia za to pasterza.   Z drugiej strony jednak jeśli pasterz zajmie się z całą gorliwością niespokojną i nieposłuszną trzodą, usiłując na wszelki sposób leczyć choroby jej postępowania,  Pan uniewinni go na sądzie swoim, tak że wraz z Prorokiem będzie mógł wołać: Sprawiedliwości Twojej w sercu nie skryłem. Wyjawiłem Twą wierność i pomoc; lecz oni wzgardzili mną i przeciw mnie wystąpili (Ps 40[39],11; Iz 1,2).  I wówczas karą dla owiec nieposłusznych jego zabiegom będzie w końcu sama przemożna śmierć.

Mądrość nie tylko dla opatów

Dzisiejszy fragment Reguły może być bardzo pomocny biskupom i księżom, którzy podobnie jak przełożony klasztoru, sprawują pieczę nad duszami. Księża diecezjalni, którzy są oblatami benedyktyńskimi, znajdą tu niepowtarzalną syntezę pasterskiej mądrości i punkt wyjścia do dobrego rachunku sumienia.

Opat wie, że gdy stanie na sąd przed Chrystusem, będzie musiał, tak jak ojciec rodziny, ponieść odpowiedzialność  za dusze synów. Będzie musiał zdać sprawę ze wszystkiego, czego nauczał nie tylko słowem, ale też przykładem życia, ponieważ naucza każdym wypowiadanym zdaniem i każdym uczynkiem.

Posłuszeństwo ucznia

Święty Benedykt dodaje, że opat odpowie nie tylko za nauczanie, ale też za posłuszeństwo czy też nieposłuszeństwo swoich uczniów. Bywają zwierzchnicy, wobec których łatwo i słodko jest być posłusznym, ale są też i tacy, wobec których jest to ciężkie i trudne. Zależy to od osobistej odpowiedzi opata na słowa Pana:  „Przyjdźcie do Mnie wszyscy, którzy utrudzeni i obciążeni jesteście. Ja dam wam wytchnienie. Weźcie na siebie moje jarzmo i uczcie się ode Mnie, że jestem łagodny i pokorny sercem.  Znajdziecie ukojenie dla waszych dusz. Bo moje jarzmo jest łatwe do niesienia, a mój ciężar lekki” (Mt 11,28-30).

Pod jarzmem Chrystusa

Opat, który w trudach i pracy szuka wytchnienia w Chrystusie, będzie potrafił dać wytchnienie synom w trudach i ciężarach posłuszeństwa. Opat, który trwa pod jarzmem Chrystusa nie idzie naprzód gorączkowo i w nerwach, ale łagodnie i pokornie, pozwalając swojej duszy na odpoczynek. Opat, który pokrzepia się osobistą relacją z Chrystusem i który w każdym momencie znajduje ukojenie w sercu Zbawiciela, będzie umiał zapewnić odpoczynek i ukojenie innym. Natomiast człowiek niespokojny będzie wprowadzał wokół siebie zamieszanie i zdenerwowanie.

Jednej myśli

Mnich znajduje się pod jarzmem opata poprzez ślub posłuszeństwa, tak samo jak opat znajduje się pod jarzmem Chrystusa, trwając w posłuszeństwie wobec Pana. Tak jak opat znajduje wytchnienie, trwając w jedności z Sercem Jezusa, tak samo mnich znajdzie wytchnienie, starając się zawsze trwać w jednomyślności z opatem. Mówił o tym wielokrotnie święty Paweł:  „Bóg cierpliwości i pociechy niech sprawi, abyście byli jednomyślni, zgodnie z pragnieniem Chrystusa Jezusa” (Rz 15,5); „W końcu, bracia,  radujcie się, dążcie do doskonałości, pocieszajcie się, bądźcie jednomyślni, zachowujcie pokój, a Bóg miłości i pokoju będzie z wami” (2Kor 13,11); „Dopełnijcie mojej radości tym, że będziecie mieli te same dążenia i będziecie żywili tę samą miłość, że będziecie trwali w jedności i myśleli podobnie” (Flp 2,2);  Święty Piotr mówił podobnie: „W końcu zaś wszyscy bądźcie jednomyślni i pełni współczucia! Kochajcie się po bratersku, bądźcie miłosierni i pokorni!” (1P 3,8).

Święty Benedykt wymaga, by opat czuwał nad swoim stadem z całą pasterską sumiennością, szczególnie gdy stado jest niespokojne i nieposłuszne. Opat nie raz będzie kuszony, by się nad sobą użalać lub by szukać ucieczki. Może to być ucieczka w rozumieniu dosłownym albo ucieczka emocjonalna czy intelektualna. Opat, który ucieka od stada, ponieważ owce nie chcą iść we właściwym kierunku, jest niczym najemnik, który „gdy zobaczy zbliżającego się wilka, opuszcza je i ucieka, a wilk je porywa i rozprasza. Jest bowiem najemnikiem i nie troszczy się o owce” (J10,12-13).

Mark Kirby OSB

tłum. Natalia Łajszczak