¹⁶Opat nie powinien nikogo w klasztorze wyróżniać, ¹⁷ani kochać jednego mnicha bardziej od innego, chyba że ktoś okaże się lepszym w dobrych uczynkach i w posłuszeństwie. ¹⁸Jeżeli nie ma jakiejś innej rozumnej przyczyny, wolno urodzonemu nie należy przyznawać żadnego pierwszeństwa przed tym, który wstąpił do klasztoru jako niewolnik. ¹⁹Gdyby jednak opat uznał, że tego wymaga sprawiedliwość, on sam zdecyduje o miejscu takiego mnicha, kimkolwiek by on był. W innym przypadku niech wszyscy bracia zachowują swoje miejsca. ²⁰Czy wolni bowiem, czy niewolnicy, wszyscy jesteśmy jednym w Chrystusie i pod rozkazami jednego Pana dźwigamy równy [dla wszystkich] ciężar Jego służby. Albowiem u Boga nie ma względu na osobę (Rz 2, 11). ²¹Tylko w jeden sposób możemy się wyróżnić w Jego oczach: jeśli będziemy pokorni, a zarazem lepsi od innych w dobrych uczynkach. ²²Niech więc opat darzy wszystkich jednakową miłością i niech wszystkich traktuje jednakowo, zgodnie z ich zasługami.

 

Każdy rodzic i każdy inny naczelny autorytet jakiejś wspólnoty, powinni wiedzieć dobrze, że najprostszą drogą do rozbicia powierzonej im społeczności jest zbyt częste i zbyt łatwe wyróżnianie niektórych jej członków. Święty Ojciec Benedykt każe wręcz opatowi, aby „nikogo w klasztorze nie wyróżniał” – i dopiero za chwilę zezwala, jakby na drodze wyjątku, na jakieś wyróżnianie tego, kto wybija się „w dobrych uczynkach i w posłuszeństwie”. Można by zaryzykować sugestię, że bardziej Benedyktowe jest traktowanie wyróżnienia raczej jako wyjątku, jakby „wymuszonego” przez fakt czyjejś naprawdę szczególnej zasługi – niż posługiwanie się wyróżnieniami jako systemem, metodą wychowawczą czy rodzajem manipulowania motywacjami ludzi. Zasadą jest, by „nie wyróżniać”, a więc nie organizuje się sytuacji, w których ludzie skupiają się na rywalizacji o wyróżnienie. Nie wytwarza się sytuacji, w której ludzie uzależniają swoje postępowanie od spodziewanego lub uzyskanego wyróżnienia.

Wyróżnienie to coś zewnętrznego, jakaś nagroda, przywilej, prestiż przydzielany komuś wobec innych. Ale polecenie Reguły idzie do wnętrza i jest w ten sposób bardziej wymagające w stosunku do przełożonego: non unus plus ametur quam alius – „niech jeden nie będzie bardziej kochany niż drugi”. A więc święty Benedykt wydaje zakaz sercu opata – i może to zrobić, ponieważ i on sam, i jego synowie należą do świata, w którym nie człowiek jest kierowany przez serce, lecz serce człowieka jest kształtowane przez prawdę i dobro. Otóż nie jest dobre, aby opat choćby i w swoim wnętrzu wyróżniał jednego większą miłością niż drugiego.

O jak ważną i delikatną kwestię tu chodzi, zrozumie w lot każdy kto traktuje swój autorytet w tej czy innej wspólnocie jako służbę dobru wspólnemu – a najbardziej ten, kto praktykuje to w małej wspólnocie opartej na silnych więziach osobistych, tak jak w rodzinie. Właśnie w takich małych wspólnotach walka o „pierwszeństwo” w stosunkach z rodzicem czy innym autorytetem może szybko zastąpić całe jej życie; zaś wywołane nieroztropnie poczucie „bycia na końcu” czy „bycia niezauważonym” bywa najsilniejszą trucizną dla młodych latorośli.

Nieprzypadkowo i w tym miejscu święty Benedykt przypomina o sprawiedliwości: przecież ten, kto rządzi wspólnotą, ma obowiązek nie tylko przydzielić każdemu to, co niezbędne i należne spośród policzalnych rzeczy materialnych – ale i dbać o udział każdego w nieuchwytnych lub tylko niewidzialnych dobrach wspólnoty.

Także w tym fragmencie Reguły do głosu dochodzi podstawowa zasada pokoju mniszego: zmierzamy nie do „miejsc” na ziemi, lecz do Boga. Jest to droga pełna tajemnic dla każdego z nas – a cóż dopiero gdy patrzy na nią ktoś drugi. Dlatego miłość opata to nie nagroda – lecz pewien warunek rozwoju jego mnichów, jak słońce i deszcz, zsyłane przez Boga „na sprawiedliwych i niesprawiedliwych”. Może nie jest przypadkiem, że polecając opatowi „równą miłość” dla wszystkich mnichów, używa Reguła słowa caritas – podczas gdy zakazując na początku „kochania jednego bardziej niż drugiego”, Reguła odsyła nas raczej do kategorii amor: prawdziwa miłość ojcowska jest promieniowaniem Bożą dobrocią, a nie poszukiwaniem sobie bliskości innych. 

 

PM