21. marca 21. lipca 20. listopada

Rozdział 42. O milczeniu po komplecie

Mnisi powinni przestrzegać pilnie milczenia o każdej porze, zwłaszcza jednak w godzinach nocnych.   Dlatego też we wszystkich okresach roku, czy to w czasie postu, czy w czasie dwóch posiłków dziennych, należy postępować w taki oto sposób: Jeśli jest to okres dwóch posiłków, gdy wstaną od kolacji, niechaj usiądą wszyscy razem, a jeden z nich czyta Konferencje, Żywoty Ojców lub cokolwiek innego dla zbudowania słuchaczy, lecz nie Siedmioksiąg ani Księgi Królewskie, gdyż dla słabych umysłów nie jest to właściwa pora do słuchania tych ksiąg Pisma Świętego. Trzeba je wszakże czytać w innym czasie. W dni postne natomiast, zaraz po Nieszporach i krótkiej przerwie, zaczyna się czytanie Konferencji, jak wyżej powiedziano. Należy przeczytać cztery lub pięć kartek lub tyle, na ile czasu wystarczy. Podczas tego czytania powinni się zejść wszyscy, nawet jeśli ktoś byłby jeszcze zajęty wyznaczoną mu pracą. Kiedy więc będą już wszyscy razem, odmówią Kompletę. Po skończonej zaś Komplecie nikomu już nie będzie wolno powiedzieć ani słowa. Jeśli się znajdzie ktoś taki, kto tę regułę milczenia przekroczy, podlega surowej karze, chyba że chodziłoby o konieczną rozmowę z gośćmi albo o wypełnienie polecenia wydanego przez opata. Ale i wówczas niech się wszystko odbywa z wielką powagą i stosowną powściągliwością.

Omni tempore silentium debent studere monachi, maxime tamen nocturnis horis. Czasownik, którego używa tutaj święty Benedykt - studeo, studere - wymaga pewnego omówienia. W słowniku języka łacińskiego znajdziemy takie definicje tego słowa: starać się usilnie o coś, dążyć do czegoś, przykładać się.   Święty Benedykt chce, by mnisi starali się usilnie o ciszę i przykładali się do praktykowania milczenia. Nie ma to być cisza wynikająca z zakazu. Skoro mnich ma starać się o milczenie i przykładać się do jego praktykowania, to dlatego, że jest ono czymś dobrym. Prorok Jeremiasz tak o tym mówił:

Dobry jest Pan dla mających nadzieję w nim, dla duszy szukającej go. Dobrze jest oczekiwać w milczeniu zbawienia Bożego. Dobrze jest mężowi, gdy nosi jarzmo od młodości swojej. Siedzieć sam i milczeć będzie, bo poniósł na sobie (Lm 3,25-28).

Mnich zatem ma starać się zachowywać ciszę. To sugeruje nam autor Reguły, używając słowa studere. Milczenie w życiu monastycznym jest kosztowne, ale warte swojej ceny. Człowiek musi odrzucić to, co go krępuje i ogranicza, by w pełni przyjąć dobro, które wartością przewyższa to, co się odrzuciło. Bez popadania w zbytnią drobiazgowość, trzeba nauczyć się ascetycznej dyscypliny przerywania rozmowy na dźwięk drugiego dzwonu wzywającego do chóru, odkładania na czas rekreacji dowcipnych historyjek i wieści, przerywania wymiany dań dokładnie w chwili, w której kończy się czas rekreacji i opierania się po męsku pokusie panowania nad sytuacją i nad innymi za pomocą dźwięku swojego głosu.

Czasownik studere oznacza też usilne dążenie do czegoś. Usilnie dążąc do ciszy, pragnąc jej, dusza wychodzi poza samą siebie i kieruje się ku Bogu.

Jak pragnie jeleń źródlanej wody, tak pragnie Ciebie moja dusza, Boże. Dusza moja spragniona jest Boga żywego! Kiedyż dojdę i pojawię się przed Bożym obliczem? (Ps 41, 2-3).

Kto staje przed obliczem Boga, wchodzi w ciszę Boga. Dlatego ten, kto klęka przed Hostią, wchodzi w ciszę Hostii. Długa nocna cisza w klasztorze jest na najgłębszym poziomie hołdem uwielbienia dla ciszy Hostii.

O ciszo Hostii:

Boskie milczenie.

Milczenie przewyższające wszelkie słowa;

Milczenie, w którym mieszka pełnia prawdy;

Milczenie, które ucisza wszelką ludzką mowę;

Milczenie przenikające dusze miłością;

Milczenie poszukiwane przez świętych;

Milczenie, które oczarowuje aniołów;

Milczenie wypełniające niebo i podtrzymujące istnienie ziemi;

Milczenie głębsze niż oceany i wyższe niż szczyty gór;

Milczenie Boga ukrytego wśród ludzi;

Milczenie Baranka przeznaczonego na ofiarę przed stworzeniem świata;

Milczenie słodkie dla pokornych;

Milczenie maleńkich dzieci;

Milczenie dające wytchnienie znużonym;

O ciszo Hostii!

Mark Kirby OSB

tłum. Natalia Łajszczak