Ten artykuł, tak jak wszystkie teksty na christianitas.org publikowany jest w wolnym dostępie. Aby pismo i portal mogły trwać i się rozwijać potrzebne jest Państwa wsparcie, także finansowe. Można je przekazywać poprzez serwis Patronite.pl. Z góry dziękujemy.

Oto kolekta przepisana w Mszale Pawła VI na pierwszy poniedziałek Adwentu:

Fac nos, quæsumus, Dómine Deus noster, advéntum Christi Fílii tui sollícitos exspectáre, ut, dum vénerit pulsans, oratiónibus vigilántes, et in suis invéniat láudibus exsultántes.

Tej oracji nie mamy w tradycyjnym Mszale Rzymskim. Z wyjątkiem Suchych Dni w trzecim tygodniu Adwentu nie przewidywał on osobnych formularzy mszalnych na dni powszednie Adwentu. Stosuje się wtedy teksty z ostatniej niedzieli.

Omawiana kolekta z Mszału reformowanego w oficjalnym polskim tłumaczeniu brzmi następująco: 

Panie, nasz Boże, pomóż nam gorliwie się przygotować na przyjście Chrystusa, Twojego Syna, aby gdy przyjdzie i zapuka do naszych drzwi, zastał nas czuwających na modlitwie i z radością głoszących Jego chwałę.

Ten polski przekład ma, wydaje się, dwie niedoskonałości. Po pierwsze: użyto słowa "pomóż", zamiast oryginalnego "spraw" (łac. fac). To jednak różnica, gdyż pomocnik nie jest sprawcą; kolekta widzi w Bogu sprawcę. Po drugie: wydaje się, że "gorliwie się przygotować" nie idzie wiernie po linii oryginału. Co mówi oryginał? Kluczowe jest dobre zrozumienie zarówno przymiotnika "sollicitus", jak i czasownika "exspectare". Przymiotnik "sollicitus" został przetłumaczony jako przysłówek "gorliwie", lecz słowo łacińskie mówi bardziej o niepokoju, trosce i [mocnym] wzruszeniu; ostatecznie także o staranności, ale raczej na ostatnim miejscu. Odpowiedni wybór będzie łatwiejszy, gdy przyjrzymy się czasownikowi: "exspectare" to: wyczekiwać, wyglądać czegoś [z utęsknieniem], spodziewać się czegoś (tak zresztą przełożono w Credo: "i oczekuję wskrzeszenia umarłych"), więc raczej nie "przygotowywać się".

Podsumowując, początek oracji powinien brzmieć raczej tak:

Spraw, prosimy, Panie Boże nasz, byśmy z utęsknieniem wyglądali przyjścia Chrystusa, Twojego Syna…

Zanim pójdziemy dalej, powiedzmy, że źródłem tej oracji był niewątpliwie stary Sakramentarz Gelazjański, z którego czerpano obficie przy posoborowej reformie Mszału. Jednak zarówno tekst gelazjański, jak i pochodne od niego inne sakramentarze (Gellone, Angouleme...) mają brzmienie w sposób charakterystyczny odmienne od tego, co wpisano do Mszału św. Pawła VI.

Poniżej pełny tekst oryginalnej oracji z Sakramentarza Gelazjańskiego, w którym oznaczam nawiasami kwadratowymi to, co zostało wykreślone w Mszale Pawła VI:

Fac nos, quǽsumus, Dómine Deus noster, [pervígiles atque] sollícitos advéntum expectáre Christi fílii tui [Dómini nostri], ut dum vénerit pulsans, [non dormiéntis peccátis sed] vigilántes et in suis invéniat láudibus exultántes.

Nałóżmy to na oficjalne, polskie tłumaczenie kolekty, dodając w nawiasach kwadratowych to, co jest w jej wzorze gelazjańskim:

Panie, nasz Boże, pomóż nam [czujnie i] gorliwie się przygotować na przyjście Chrystusa, Twojego Syna [Pana naszego], aby gdy przyjdzie i zapuka do naszych drzwi, zastał nas [nie śpiących w grzechu, lecz] czuwających na modlitwie i z radością głoszących Jego chwałę.

Niniejsza kolekta to przykład często opisywanego fenomenu posoborowej reformy Mszału, w trakcie której teksty brane ze źródeł bywały poddawane swoistej "cenzurze".  Usuwano tzw. wyrażenia negatywne, wzmianki o grzechu, groźbie potępienia, etc. Coś z tego mamy właśnie tu: wykreślono, przecież ewangeliczne, napomnienie dotyczące zagrożenia "snem grzechu", a pozostawiono jedynie moment pozytywny.

Jednak wróćmy teraz do kolekty takiej jaka jest w zwyczajnie stosowanym Mszale Rzymskim. Każdy chyba "usłyszy" w niej przypowieść ewangeliczną, przypowieść samego Pana Jezusa, który użył jej, żeby uczulić uczniów na to jak mają, jak słudzy na pana, czuwać przed przyjściem Pana. Można by powiedzieć, że Pan Jezus, tak chętny do porównywania przyjścia Boga z przyjściem złodzieja w nocy, zdecydował się budzić niepokój u swoich słuchaczy. Dlatego obecne w oryginale kolekty "adventum Christi ... sollicitos exspectare" (czyli: [byśmy] z utęsknieniem wyglądali przyjścia Chrystusa) rzeczywiście mówi o stanie jakiegoś poruszenia, troski i (swoistego) niepokoju - a nie zwykłej mobilizacji do działań i przygotowań. Jest w nadchodzącej Łasce Pańskiej coś niepokojącego dla tego co w nas nie-oczekujące i nie-czuwające; nie wystarczy tylko zakasać rękawy do działania, bo "słudzy nieużyteczni jesteśmy". Czekamy więc z utęsknieniem, i z niepokojem. I tylko sam Chrystus może nasze tęsknoty spełnić, a naszych niepokojów dobrze użyć.

Paweł Milcarek

----- 

Drogi Czytelniku, prenumerata to potrzebna forma wsparcja pracy redakcji "Christianitas", w sytuacji gdy wszystkie nasze teksty udostępniamy online. Cała wpłacona kwota zostaje przeznaczona na rozwój naszego medium, nic nie zostaje u pośredników, a pismo jest dostarczane do skrzynki pocztowej na koszt redakcji. Co wiecej, do każdej prenumeraty dołączamy numer archiwalny oraz książkę z Biblioteki Christianitas. Zachęcamy do zamawiania prenumeraty już teraz. Wszystkie informacje wszystkie informacje znajdują się TUTAJ.