Ten artykuł, tak jak wszystkie teksty na christianitas.org publikowany jest w wolnym dostępie. Aby pismo i portal mogły trwać i się rozwijać potrzebne jest Państwa wsparcie, także finansowe. Można je przekazywać poprzez serwis Patronite.pl. Z góry dziękujemy.

Tak brzmi  tekst kolekty ferialnej 20 grudnia, w Mszale św. Pawła VI:

Deus, æterna maiéstas, cuius ineffábile Verbum, Angelo nuntiánte, Virgo immaculáta suscépit, et, domus divinitátis effécta, Sancti Spíritus luce replétur, quæsumus, ut nos, eius exémplo, voluntáti tuæ humíliter adhærére valeámus.

Także i ta oracja została wzięta z Rotulusa z Rawenny - lecz i tym razem przeniesienie jej do Mszału zreformowanego wiązało się z zasadniczymi modyfikacjami w dawnym tekście.

Polski tekst kolekty:

Ojcze niebieski, za zwiastowaniem anielskim Niepokalana Dziewica przyjęła Twoje odwieczne Słowo i przeniknięta światłem Ducha Świętego stała się świątynią Bożą, prosimy Cię, spraw, abyśmy za Jej przykładem pokornie wypełniali Twoją wolę. 

W polskim tekście oracja zaczyna się od wezwania: "Ojcze niebieski" - gdy oryginał ma: "Deus, æterna maiéstas", czyli dosłownie: Boże, wieczny majestacie. Czy polski tekst jest jeszcze tłumaczeniem?

Dalej. Polski tekst mówi: "za zwiastowaniem anielskim Niepokalana Dziewica przyjęła Twoje odwieczne Słowo" - a oryginał ma w tym miejscu: "cuius ineffábile Verbum, Angelo nuntiánte, Virgo immaculáta suscépit", co można przełożyć: [Boże, wieczny majestacie,] którego niewymowne Słowo, za zwiastowaniem Anioła, przyjęła Dziewica niepokalana. Jak widzimy, w tym odcinku tekstu tłumaczenie jest wierne - poza jednym ciekawym odstępstwem: polski tłumacz wolał ominąć paradoksalne "niewymowne [lub: niewypowiedziane, niewysłowione] Słowo (ineffabile Verbum)", zastąpił je bezproblemowym "odwiecznym Słowem". Może szkoda - my przecież nawet w kolędzie mamy podobne trudności teologiczne, np. "ma granice nieskończony" etc. "Niewymowne Słowo" to dobre przypomnienie tego niezwykłego splotu Boskiej komunikowalnosci i tajemnicy.

Polski tekst kontynuuje, mając na względzie Niepokalaną Dziewicę: "i przeniknięta światłem Ducha Świętego stała się świątynią Bożą" - a w tym miejscu tekst łaciński ma: "et, domus divinitátis effécta, Sancti Spíritus luce replétur". Tłumaczymy dosłownie: i, uczyniona domem Boskości, jest napełniona światłem Ducha Świętego. Hmm, polski tekst oficjalny tworzy inną perspektywę czasu, właściwie odwraca kolejność, którą mamy w tekście łacińskim. Tekst oryginalny używa czasu teraźniejszego dla powiedzenia, że Maryja "jest napełniona światłem Ducha Świętego" - zaś wcześniej używa imiesłowu przymiotnikowego biernego dla opisania stanu Maryi jako "uczynionej domem Boskości". Do rozstrzygnięcia teologom, która z tych wersji jest lepsza - ale na pewno w tym miejscu polski tekst wybiera trochę inną ścieżkę.

Po zakończeniu dość długiej anamnezy, o bogatej treści maryjnej, mamy modlitewną prośbę. Polski tekst oddaje ją słowami: "prosimy Cię, spraw, abyśmy za Jej przykładem pokornie wypełniali Twoją wolę". Tekst łaciński ma w tym miejscu: "quæsumus, ut nos, eius exémplo, voluntáti tuæ humíliter adhærére valeámus" - co dosłownie znaczy: prosimy, abyśmy za Jej przykładem zdołali pokornie przylgnąć do Twojej woli. Polski tekst woli bardziej służbiste "wypełnianie woli" - co nie jest sprzeczne z sensem łacińskiego "adhaerere". Jednak słowo to pozwala na więcej - znaczy bowiem m.in. przylgnięcie, czyli złączenie ścisłe, wewnętrzne.

Gdy zatem patrzę na łaciński oryginał kolekty, czytam go prywatnie następująco:

Boże, wieczny majestacie, którego niewymowne Słowo, za zwiastowaniem Anioła, przyjęła Dziewica niepokalana, a uczyniona domem Boskości, jest napełniona światłem Ducha Świętego; prosimy, abyśmy za Jej przykładem zdołali pokornie przylgnąć do Twojej woli.

Wypada jeszcze wspomnieć o zmianach, które w trakcie reformy poczyniono w oryginale z Rotulusa z Rawenny. Podam więc jeszcze raz tekst kolekty, zaznaczając nawiasami miejsca, w których bądź zmieniono słowa, bądź je wykreślono. Oto tekst oryginalny:

Deus, æterna maiéstas, cuius ineffábile Verbum, Angelo [deferente], [virginitas] immaculáta suscépit, et, [domicilium deitatis] effécta, Sancti Spíritus luce replétur, quæsumus, ut [fidelem populum ipsa suis orationibus protegat, quae Deum et hominem sacris castisque visceribus meruit baiulare].

Widzimy, że zmian było kilka, lecz najważniejsza polegała na całkowitej zmianie tekstu samej prośby. Po nałożeniu zaznaczonych zmian na mój przekład kolekty, tekst będzie wyglądał następująco:

Boże, wieczny majestacie, którego niewymowne Słowo, za zwiastowaniem Anioła, przyjęła [dziewiczość] niepokalana, a uczyniona [mieszkaniem Boskości], jest napełniona światłem Ducha Świętego; prosimy, [aby swoimi modlitwami osłaniała wierny lud Ta sama, która w świętym i czystym łonie zasłużyła dźwigać Boga i człowieka].

Prawda, że spora różnica?

Paweł Milcarek

----- 

Drogi Czytelniku, prenumerata to potrzebna forma wsparcja pracy redakcji "Christianitas", w sytuacji gdy wszystkie nasze teksty udostępniamy online. Cała wpłacona kwota zostaje przeznaczona na rozwój naszego medium, nic nie zostaje u pośredników, a pismo jest dostarczane do skrzynki pocztowej na koszt redakcji. Co wiecej, do każdej prenumeraty dołączamy numer archiwalny oraz książkę z Biblioteki Christianitas. Zachęcamy do zamawiania prenumeraty już teraz. Wszystkie informacje wszystkie informacje znajdują się TUTAJ.