Wywiad z prof. Jadwigą Staniszkis, który ukazał się w tygodniku „Wprost” już zebrał spodziewane żniwo nagłówków: „Bezprzykładny atak prof. Staniszkis na PiS, a jej córeczka startowała z list Petru!”, albo z innej strony: „Już nawet Staniszkis odwraca się od PiS”. Przyznam od razu, że jak większość odbiorców Internetu przeczytałem tylko tytuły. Więcej przecież nie trzeba, gdy chodzi o emocje wojenne.

 

Warto natomiast odnieść się do kluczowych słów prof. Staniszkis stanowiących oskarżenie wobec obecnych władz, ponieważ prowokują one pytania o zrozumienie sytuacji społecznej i politycznej w Polsce, której prof. Staniszkis od lat jest znaczącym analitykiem.

 

"Upokarza mnie, że PiS z jednej strony łamie zasady, "przykręca" wolności, demontuje strukturę rządów prawa, a z drugiej rozdaje pieniądze."

 

W zasadzie dobrze rozumiem frustrację części radykalnych zwolenników PiS, którym nie odpowiada styl polityki uprawianej przez tę partię w ciągu ostatnich tygodni. Sam daleki jestem od zachwytu nad metodami partii Jarosława Kaczyńskiego. W ostatnich wyborach poparcia udzieliłem kandydatowi Prawicy Rzeczypospolitej, a nie kandydatom samego PiS, zatem warunkowość mojej przychylności wobec PiS powinna wydawać się oczywistością. Dobrze też widać jak w dynamice wojennej, która opanowała dziś scenę polityczną trudno oddziela się krytykę poszczególnych działań od generalnego poparcia dla rządów Zjednoczonej Prawicy.

 

Wydaje się, że wojenny amok zmiecie także prof. Staniszkis, która swoimi krytycznym głosem nie w pisała się w logikę opartą na zasadzie „kto nie z nami ten przeciwko nam”, a jak się zdaje ani prawicowa, ani liberalna publiczność nie zamierza brać jeńców.

 

Nie chodzi tu jednak teraz o ocenę stylu poczynań PiS, ale o rodzaj krytyki pobrzmiewającej u prof. Staniszkis, która bez wątpienia jest wiernym intelektualistą Jarosława Kaczyńskiego choć z objawami pewnego rodzaju dwubiegunowości jeśli chodzi o „stany” tej wierności.

 

Myślę o fałszywym tonie, w którym wolność/demokrację przeciwstawia się takim inicjatywom jak choćby polityka 500+, czy podatkom bankowemu i supermarketowemu. Nie klei się to z diagnozami o Polsce, które od lat przedstawia Staniszkis. Profesor, która bywa wytrawnym myślicielem, a na pewno jest ciekawym portrecistą stanu polskich spraw dobrze zapewne wie, że właśnie takie reformy, jak wymienione powyżej, są elementem polityki demokratycznej i narodowej, która choć w dalekim horyzoncie widzi dobro wspólne. Głoszenie szczytnych haseł godności i demokracji w sytuacji utrzymywania oligarchii, legitymizacji przez państwo strukturalnych niesprawiedliwości, silnych podziałów klasowych opartych o zasoby dawnej nomenklatury jest jedynie rodzajem opium dla mas, listkiem figowym okrywającym radykalny partykularyzm interesów. To samo zresztą dotyczy ochrony interesów opartych o fundusze kolonizacyjne osadzone w trzecim sektorze czy mediach będące ważnym elementem kształtującym procesy transformacyjne jako swego rodzaju zakamuflowaną "nie-demokrację". Pisała o tym przed laty sama Staniszkis w swojej świetnej książce „Postkomunizm” pokazując jak chętnie komuniści i ich akolici – także z opozycji – oddali rządy by zachować władzę. I ten system – otwarty ze względu na swoją partykularną motywację – na kolonializm bogatszych państw jest przecież wciąż reprodukowany pod hasłem "demokracji", „dostosowania” czy właśnie "transformacji".

 

I chodzi też o to, że powyżej scharakteryzowany stan państwa i radzenie sobie z nią przez rządzących jest czymś innym niż styl w jakim się tego dokonuje. Tu zawsze jest alternatywa – pogłębianie partykularyzmu lub budowanie Całości i sprzeciw wobec partykularyzmu utrwalający dobre praktyki, polityczne cnoty, niezależnie o zmiennych fal demokratycznej opinii.  

Ważnym elementem wolności jest dostęp do narzędzi pozwalających na jej realizację - w planie politycznym jest to nie tylko "swoboda działania", ale ochrona podstaw funkcjonowania - poczynając od ochrony życia i ochrony przed nędzą.

 

Tomasz Rowiński