„Boskim zaś jest piękne, mądre, dobre i wszystko, co jest w tym rodzaju. Tym przeto się karmią i dzięki nim najbardziej rosną skrzydła duszy” (Platon, Fadros 246e, tłum. L. Regner, 1993).

 

Monumentalną antologię zatytułowaną Breviarium Kanonu Kultury Europy Łacińskiej pod redakcją Pawła Milcarka, wieńczy tom III: Prawda w tradycji intelektualnej. Sapientia, dopełniając triadę złożoną z tomu I: Piękno literatury: Decorum oraz II: Dobro w sztuce życia: Honeste vivere. Ta Platońska trójca najwyższych wartości staje się narzędziem porządkującym ogromne bogactwo literatury europejskiej, przede wszystkim tej źródłowej, a najmniej chyba dziś znanej i cenionej: starożytnej i średniowiecznej. Antologia prezentuje te fragmenty w układzie brewiarza przypominając nam, ludziom współczesnym, że nasza europejska cywilizacja jest „cywilizacją Psałterza” (S. Hiżycki OSB).

Tę dyscyplinę i regularność brewiarzowego oficjum podkreślają uwagi redaktora, który sugeruje, aby rozpocząć lekturę w niedzielę i kontynuować ją regularnie codziennie, dając pożywkę swojemu duchowi. W odniesieniu do trzeciego tomu redaktor zaleca, aby – w przeciwieństwie do lektury pierwszych tomów tej serii – czytać w milczeniu, aby tak jak biskup Ambroży podpatrywany przez Augustyna w czasie milczącej lektury, dać właściwy pokarm swojemu umysłowi (Wyznania VI, 3).

Ten tom pełen jest niezwykle pożywnego pokarmu, gdyż oprócz bogactwa fragmentów z dzieł klasycznych, zawiera także, pod symbolem PAM (Polska Akademia Mądrości), fascynujące teksty eseistyczne polskich autorów, jak Tadeusz Zieliński, Wincenty Lutosławski, Izydora Dąmbska, Barbara Skarga i wielu, wielu innych. Układ tomu zachęcający do codziennej, systematycznej lektury stanowi doskonałe narzędzie wdrażające w naukę czytania, rozumianą jako element ćwiczenia duchowego (P. Hadot), ascezy, której celem jest przemiana naszej osobowości, samorealizacja i spełnienie poprzez stopniowe dorastanie do mądrości, której źródłem może być tylko poznanie prawdy. Wysiłek systematycznej lektury spowoduje, że otworzy się wewnętrzne oko naszego umysłu, które jako jedyne jest w stanie percypować najwyższą Prawdę. Pisał o tym Platon i mędrzec Syrach, św. Augustyn i Boecjusz, Kasjan i św. Benedykt zachęcając: „Otwórzmy nasze oczy na przebóstwiające światło, a nasze uszy na głos Boży, który nas codziennie napomina wołając: Obyście usłyszeli dzisiaj głos Jego” (Reguła św. Benedykta, prolog).

Warto posłuchać słów tej zachęty Patrona Europy i „dzisiaj” rozpocząć lekturę tych niezwykłych fragmentów Breviarium. Niech benedyktyńska praca redaktora tomu znajdzie właśnie „dzisiaj” odpowiednich, chętnych czytelników, bo dla piszącego jest to zawsze najlepszą nagrodą. A o tym, jak należy czytać pisał niegdyś w Księdze ziół Sandor Marai: „Czytać należy intensywnie. Czasami powinieneś czytać z intensywnością większą od tej, z jaką pisano tekst, który czytasz. Czytać należy gorliwie, z pasją, z uwagą i bezlitośnie. Autor może paplać, lecz ty czytaj rozumnie: każde słowo, jedno po drugim, tam i z powrotem, wsłuchując się w książkę, wypatrując śladów, które prowadzą w gąszcz, uważając na tajemnicze sygnały, które sam autor mógł przeoczyć, gdy kroczył naprzód w puszczy swojego dzieła. Nigdy nie należy czytać lekceważąco, od niechcenia, jak ktoś, kogo zaproszono na królewską ucztę, a on tylko dłubie końcem widelca w potrawach. Czytać trzeba elegancko, wielkodusznie. Czytać należy tak, jakbyś w celi śmierci czytał ostatnią książkę, którą ci przyniósł strażnik więzienny. Czytać trzeba na śmierć i życie, bo to największy ludzki dar. Pomyśl: tylko człowiek umie czytać”(tł. F. Netz, 2009, s. 40).

Właśnie dlatego należy podjąć lekturę Breviarium, zwłaszcza jego ostatniego tomu.

Agnieszka Kijewska

Instytut Filozofii KUL JPII